دستور زبان فارسی

کتاب «دستور زبان فارسی» تالیف ارزشمند دکتر پرویز ناتل خانلری یکی از نخستین و تأثیرگذارترین آثار در زمینه آموزش دستور زبان فارسی است که با نگاهی نو و خلاقانه نوشته شده است. این کتاب، برخلاف دستور زبان‌های سنتی که اغلب از اجزای منفرد جمله آغاز می‌کردند، با تأکید بر جمله به عنوان کوچک‌ترین واحد گفتار و پیام رسانی، روش تازه‌ای در آموزش دستور زبان فارسی ارائه می‌دهد. این کتاب نه تنها یک منبع آموزشی بلکه اثری تاریخی و نظری است که انقلابی در رویکرد به آموزش دستور زبان فارسی به وجود آورده و همچنان مرجع مهمی در این عرصه محسوب می‌شود.

درباره کتاب «دستور زبان فارسی»

در این کتاب، دکتر خانلری با تسلط کامل بر مفاهیم دستوری استاندارد زبان فارسی و با بهره‌گیری از زبان‌شناسی ساختگرا و مفاهیم زبانی رایج در اروپا، به معرفی ساختارهای دستوری زبان فارسی می‌پردازد. وی ابتدا جمله را تعریف می‌کند و سپس اجزای آن را در بخش‌های جداگانه شرح می‌دهد. این روش تدریس، نسبت به شیوه‌های متعارف پیشین که صرفاً به اجزاء جمله توجه داشتند، جلوه‌ای منطقی‌تر و سیستماتیک‌تر به آموزش دستور داده است. کتاب در چند بخش تنظیم شده است: دو بخش اول که مختص آموزش دستور زبان در دبیرستان‌هاست و به تعریف و شناخت جمله، اجزاء آن و ارتباط اجزای جمله می‌پردازد. بخش سوم و چهارم که مقالات و پژوهش‌هایی در زمینه نحو، تاریخچه پسوند مصدر و تحول آن در زبان فارسی را شامل می‌شود. بخش پنجم و ششم که به مسائل دستوری خاص، کاربرد صحیح دستور و توصیه‌هایی درباره زیبایی‌شناسی زبان اختصاص دارد. دکتر خانلری در این کتاب، مفاهیمی چون نهاد، گزاره، فراکرد و… را با رویکردی نو ارائه داده که بعدها در بحث‌های زبان‌شناسی زبان فارسی بسیار مورد استفاده قرار گرفت.

خواندن کتاب «دستور زبان فارسی» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

این کتاب برای افرادی که به دنبال یادگیری یا تدریس دستور زبان فارسی به شیوه‌ای علمی و منظم هستند، بسیار مفید است. همچنین: دبیران و معلمان زبان و ادبیات فارسی، دانش‌آموزان و دانشجویان رشته‌های ادبیات فارسی و زبان‌شناسی، پژوهشگران زبان و ادبیات فارسی که به دنبال درکی عمیق‌تر از نحو و دستور زبان می‌باشند، علاقه‌مندان به زبان‌شناسی و زیبایی‌شناسی زبان فارسی خواندن این کتاب بسیار توصیه می‌شود.

در بخشی از کتاب «دستور زبان فارسی» می‌خوانیم

از نخستین کتابی که برای آموختن زبان فارسی در سال 1289 قمری به قلم میرزا حبیب اصفهانی و به عنوان دستور سخن در اسلامبول منتشر شد تا کتاب‌های درسی تألیف میرزا عبدالعظیم گرگانی (قریب) و سپس کتابی که به عنوان دستور زبان فارسی با همکاری پنج استاد دانشگاه برای سال سوم و چهارم دبیرستان‌ها انتشار یافت همواره مبنای تألیف آن بود که از اجزاء جمله و تعریف یکایک انواع کلمه آغاز کنند تا سرانجام به واحد گفتار یعنی جمله برسند. در ضمن بحث با این روش، که غالبا از صرف و نحو عربی نمونه می‌گرفت و در بعضی از نکات کتاب‌های ابتدایی دستور زبان فرانسه نیز مورد نظر قرار داشت همیشه در مفردات کلام بحث می‌شد و ارتباط مطالب مطلقا در نظر نبود.