فارسی زبانی - قلمرو ،هویت ورابطه زبانی در تاریخ آسیا

کتاب فارسی زبانی - قلمرو ،هویت ورابطه زبانی در تاریخ آسیا فراگنر که یکی از ایران شناسان مشهور به شمار می‌رود در این کتاب پژوهش و نظریه‌ای ارائه می‌کند که می‌تواند سرمشقی برای پژهش‌های ایران شناسی باشد. او در این اثر به بررسی قلمرو زبان فارسی و دلایل اهمیت آن در تاریخ بخش بزرگی از جهان پرداخته و سعی می‌کند تا نشان دهد فارسی زمینه‌هایی برای ایجاد همدلی و کندکاو در خود داراست. فراگنر در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب عنوان داشته که متن حاضر حاصل اندیشیدن دائمی وی درباره جایگاه زبان فارسی به مثابه پدیده‌ای در گذشته و حال است. وی همچنین درباره کاربرد اصطلاح فارسی زبانی نیز در این مقدمه نوشته است: این واژه وضعیتی است که نه تنها کیفیت کاربرد زبان فارسی را در قلمرو جغرافیایی را نشان می‌دهد بلکه نشان دهنده مکانی خاص و حتی مفهومی مکانی زمانی است و حتی به این هم اندیشیده‌ام که باید به جای این واژه از قلمرو ذهنی با عنوان «سرزمین فارسی زبانان» استفاده کرد. فراگنر در بخش نخست از این کتاب درباره مساله قلمرو و قومیت و هویت‌های گروهشی در بخش شرقی جهان اسلام در دوره پیشامدرن به اظهارنظر پرداخته است و چهار گروه شعوبیه، کردها، ترک‌ها و فارس‌ها را به طور مجزا مورد برررسی قرار داده است. وی در ادامه در فصلی مجزا با عنوان زبان فارسی نو به بررسی میزان نقش تعیین کننده این زبان در ایجاد منطقه‌ای تاریخی و بزرگ پرداخته و برای همین منظور به سراغ برخی از نشانه‌های فارسی نو رفته است. پژوهشی در زبان فارسی به عنوان نخستین زبان اسلامی شده، پژوهش در آن به عنوان یک زبان میانجی و الگوی پیدایش دیگر زبان‌های ادبی اسلامی نیز ار دیگر بخش‌های این اثر به شمار می‌رود. نویسنده در ادامه کتاب بان فارسی را از منظر زبانی برای آمد و شدهای فرامنطقه‌ای در غرب، میانه و جنوب آسیا و نقش آن در تکامل زمانی و مکانی و قلمروهای گوناگون آن در جهان اسلام مورد بررسی قرار داده است و از این منظر به سنت‌هایی مانند شاهنامه نکگاری و تاریخی‌نگاری فارسی نگاهی جدی انداخته است. بخش پایانی از این کتاب نیز با عنوان انزوا و پایان فارسی زبانی به بررسی چهارچوبی موضوعی برای پژوهش‌های ایران‌شناسی و اسلام شناسی پرداخته است.