کتاب انسان سازی در قرآن کتاب پیش‌ روی، بخشی از مباحث اخلاقی آیت‌الله مصباح یزدی است. این اثر برگرفته از مجموعة سه جلدی اخلاق در قرآن است کتاب پیش‌ روی، بخشی از مباحث اخلاقی آیت‌الله مصباح یزدی است. این اثر برگرفته از مجموعة سه جلدی اخلاق در قرآن است در قالبی متناسب با آموزش‌های از راه‌دور و به منظور استفاده در دانشگاه مجازی به همّت حجت‌الاسلام و المسلمین آقای محمود فتحعلی تنظیم و تدوین شده است. هدف اصلی کتاب ارائه مباحث اخلاق از دیدگاه قرآن کریم است. لازم به ذکر است مجموعه کتاب‌های معارف قرآن، اثر استاد مصباح یزدی، از جمله کتاب‌هایی است که با روش‌نوین بیش از بیست‌سال است که در دست‌رس دوست‌داران و پژوهشگران حوزة قرآن و معارف است. استاد در این‌ کتاب‌ها با ارائه دسته‌بندی جدید از معارف قرآن، تلاش کرده‌اند تا براساس آیات قرآن کریم، معارف این کتاب حیات‌بخش را به بحث گذاشته و نظر قرآن را در موضوعات بنیادین بیان کنند. این مجموعه در طّی سال‌های گذشته مورد استقبال طلاّب و دانشجویان و مراکز گوناگون آموزشی قرار گرفته و بارها تجدید چاپ شده است، امّا نیاز روز افزون جامعة دینی ـ فرهنگی و افزایش چشمگیر مخاطبان ازیک‌سو، و گسترش آموزش‌های از راه دور، که امکان دست‌رسی بیشتر و آسان‌تر را فراهم کرده است از سوی دیگر، دست‌اندرکاران مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی و بویژه معاونت پژوهشی را بر آن داشته تا در طرحی منطبق با اهداف و سرفصل‌های آموزش معارف دینی و قالبی متناسب با آموزش‌های از راه دور، برخی از کتاب‌های این مجموعه را در اختیار دانش‌پژوهان قرار دهند. با توجه به توضیح فوق، اثر حاضر سومّین کتاب از این مجموعه است که با عنوان «انسان‌سازی در قرآن» به دوستداران معارف قرآنی تقدیم می‌گردد. این کتاب دارای بیست و چهار درس است که در ابتدای هر درس پس از بیان روان و سادة مطالب مطروحه، چکیده‌ای از آنها همراه با چند پرسش از متن، ارائه می‌شود. ضمناً تدوین کنندة کتاب، برای فهم بهتر مباحث، قبل از ورود به هر درس در قالب عنوان « از دانشجو انتظار می‌رود...» سعی نموده تا به اهمّ مطالبی که قرار است مطرح شود، اشاره کند. درس اوّل درصدد تبیین اصول موضوعة علم اخلاق، کمال و مطلوب نهایی از دیدگاه قرآن، تأثیر تلاش انسان در رسیدن به هدف از منظر قرآن و جهات گوناگون مفاهیم اخلاقی می‌باشد. موضوعات اصلی مطرح شده در سایر دروس نیز به شرح ذیل است: درس دوّم: مفهوم و مصداق سعادت در نظام اخلاق اسلامی، رابطة جهان بینی و سعادت، جایگاه انسان و راه وصول به سعادت در نظام اخلاق اسلامی، اساس ارزش اخلاقی اسلام و تأثیر نیّت و انگیزه، تأثیر تکوینی نیّت بر کار و درجات نیّت. درس سوّم: رابطة ایمان و عمل از نگاه قرآن، منشأ ارزش ایمان، آشنایی با راه‌های جبران گناهان، شناخت متعّلق و مراتب ایمان، چگونگی جمع ایمان و کفر. درس چهارم: آشنایی با راه‌های تحصیل ارزش‌های اخلاقی و ایمان، تبیین رابطة علم و ایمان، بازشناسی نیرومند‌ترین انگیزه‌های کار شایسته. درس پنجم: شناخت موانع ایمان و عوامل سقوط انسان، تبیین ضرورت وجود گرایش‌های گوناگون در نفس، کارکردهای عقل و عزیزه، رابطة هوای نفس و دنیا و دلیل مذموم بودن دلبستگی به دنیا، نظر قرآن دربارة شیطان و آشنایی با راه‌های نفوذ شیطان در انسان. درس ششم: موضوع علم اخلاق، اهمّیت خداشناسی در اخلاق، انگیزه‌های خداشناسی، موانع کلّی معرفت و شناخت. درس هفتم: تبیین تقلید نکوهیده و پسندیده و با توجّه به آیات قرآن، توضیح نادرست بودن پیروی از ظّن و گمان، موانع اندیشة درست از دیدگاه قرآن، نقش و تأثیر روانی و رفتاری معرفت. درس هشتم: راه‌های تحصیل محبّت الهی، موانع محبّت الهی، آثار روانی و رفتاری شناخت افعال الهی، نقس تربیتی خوف رجا بر‌اساس آیات قرآن کریم. درس نهم: تبیین ارتباط روان‌شناسی و اخلاق، ابعاد و ویژگی‌های نفس، آشنایی با ؟؟؟ بقا و شاخه‌های آن، انگیزه‌های گوناگون نفس و ارتباط آنها. درس دهم: نظر قرآن دربارة ریشة سقاوت و گمراهی‌ها، و نقش توجّه و بیداری نفس در سعادت انسان، قلمرو ارزش‌گذاری اخلاقی و علّت آن، آثار توجّه به نفس. درس یازدهم:‌آشنایی با میل به قدرت و مظاهر آن در وجود انسان، گرایش‌های گوناگون برخاسته از قدرت طلبی، شرایط فعاّل شدن قدرت طلبی در انسانف شناخت‌های مؤثر در جهت‌دهی قدرت طلبی. درس دوازدهم: نقش معرفت و شناخت در جهت‌دهی به میل به بقا، پی‌بردن به ارزش میل به بق و آثار و لوازم و مقدمّات آن به لحاظ اخلاقی، نظر قرآن دربارة میل به بقا در انسان، بازشناسی حکمت ترس از مرگ در وجود انسان، راه‌های مقابله با ترس افراطی از مرگ. درس سیزدهم: میل به لذّت و گریز از رنج در وجود انسان، عوامل نکوهش لذّت طلبی، معیارهای ترجیح لذائذ، دیدگاه قرآن دربارة انواع لذایذ دنیایی متزاحم با لذاید احزوی. درس چهاردهم: دیدگاه قرآن دربارة غریزة جنسی، شرایط بهره‌گیری مطلوب از غریزة جنسی، پی‌بردن به انگیزه‌های مثبت ازدواج، موضع‌ قرآن دربارة مسکن، لباس، زینت و جمال. درس پانزدهم: تفاوت میان مال و ملک و ارزش اخلاقی، دیدگاه قرآن دربارة علاقه به مال و فرزند، تعریف و انواع عاطفه، چیستی احساسات و انفعالات. درس شانزدهم: علل و عوامل ارزش اخلاقی زندگی اجتماعی، عواملی که سبب گرایش انسان به زندگی اجتماعی می‌شوند، ملاک‌های کلّی در اخلاق اجتماعی، انواع نیازهای انسانی به دیگران. درس هفدهم: مبانی حقوقی و اخلاقی خانواه در قرآن، نق عواطف در پیدایش و بقای جامعه، نظر اسلام دربارة محور اتحّاد جامعه، معنای ولایت و نظر اسلام دربارة معیار روابط اجتماعی و بین‌المللی . درس هجدهم: ملاک عدالت اجتماعی و چگونگی تشخیص آن، معنای به کار رفته در واژة اصلاح در قرآن، نشانه‌های جامعة صالح، معانی گوناگون اصلاح و افساد. درس نوزدهم: خاستگاه وجوب و پسندیده بودن وفای به عهد، نظر قرآن دربارة پیمان شکنی و پیامدهای آن، تبیین حقّ حیات و عوامل بازدارنده از قتل نفس، حفظ حرمت و آبروی افراد از منظر قرآن. درس بیستم: شناخت عوامل اصلی پیدایش حسد و راه‌های مبارزه با آن، آشنایی با تقسیم‌بندی ارزش‌های اخلاقی اسلامی مربوط به امور مالی. درس بیست‌ و یکم: مصادیق احسان در قرآن، کاربردهای زکات، شرایط انفاق و موارد و مراتب آن براساس آیات قرآن. درس بیست و دوّم: مهمترین ابزار تبادل اطلاعات و معلومات، بازشناسی ارزش‌های مثبت سخن، تبیین مراتب مختلف امر به معروف و نهی از منکر، آشنایی با شرایط و نکات لازم در امر به معروف و نهی از منکر. درس بیست و سوم: آثار گوش دادن به سخن باطل، نظر قرآن دربارة شیندن سخن دیگران، پاسخ این پرسش که: چرا به هر سخنی نمی‌توان گوش داد؟ درس بیست و چهارم: آشنایی با انواع وظایف در برخورد با شخص متجاوز، دستور اسلام دربارة روابط و رفتار با کفار غیر حربی، دیدگاه اسلام در باب ارزش و حقّ جهاد. برخی از ویژگی‌های اثر حاضر بدینصورت است: 1- برخورداری از قلمی ساده و روان که استفادة از آن را برای عموم اهل تحقیق میّسر می سازد. 2- اشاره کوتاه به پاره‌ای از مباحث نظری و بنیادین دربارة علم اخلاق علاوه بر مطالب کاربردی، مواعظ و تبیین رذایل و فضایل اخلاقی. مانند: اصول موضوعه در علم اخلاق، تفاوت نظام اخلاقی اسلام با دیگر نظام‌ها، دسته‌بندی مسائل اخلاقی، مطلوب نهایی انسان از دیدگاه قرآن، رابطة جهان بینی و سعادت، اساس ارزش اخلاقی در اسلام، رابطة تکوینی نیّت و ... 3- ساختار و صورتبندی مباحث کتاب براساس شیوه‌های آموزشی و نگارشی جدید که توسط تدوین کنندة این اثر سامان یافته است از قبیل: «چکیدة»، «پرسش»، «از دانشجویان انتظار می‌رود با فراگیری این درس ...». این نوع چینش آموزشی علاوه بر عدم خستگی مطالعه کنندة، در یادگیری و فهم بهتر محتوای دروس، نقش مهمّی ایفا می‌کند. در پایان برای آشنایی بیشتر با محتوای کتاب مذکور، به چکیدة درس هفتم اشاره می‌شود: - تقلید ناآگاهانه و بی‌مبنا، از موانع‌ اندیشیدن و کسب معرفت است. - تکیه و اعتماد به گمان و ظنّ غیر منطقی، از دیگر موانع‌ اندیشیدن و معرفت است. - از جمله موانع شناخت، گرایش‌های متعارض در وجود آدمی است، از جمله تمایل به لذاّت آنی، آرزوهای افراطی مادّی، دشمنی با خدا، پیامبر و دین. - قرآن کریم ضمن تأئید و تأکید بر نقش و تأثیر شناخت و معرفت بر حالات روانی و رفتاری انسان، به دو گروه از انسانها اشاره دارد:گروهی که دلهای آنان تحت تأثیر ادراکات و معارف آنهاست، و گروهی که دلهایی سخت دارند و حقایق و معارف در آنها اثر نمی‌کند. - پیدایش خوف، خشیّت، اخبات، محبّت و حالاتی نظیر آن، ثمرة معرفت و شناخت است. - اخبات به معنای احساس کوچکی و تسلیم در برابر خداوند است. - محبت به خدا ثمرة شناخت اوصاف کمال و جمال و نعمت‌های خداوند است.