خانواده در اسلام

کتاب خانواده در اسلام این کتاب با هدف بیان دیدگاه اسلام درباره ابعاد گوناگون زندگی خانوادگی و با نیم‌نگاهی به مسائل جدید در حوزه مطالعات خانواده و در قالب یک منبع درسی برای دانشجویان و طلاب علوم دینی تدوین شده است. اثر حاضر می‌تواند به عنوان متن «درس خانواده در اسلام» برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و طلاب سطح سه حوزه‌های علمیه به ویژه در رشته مطالعات زنان و خانواده مورد استفاده قرار گیرد. مباحث کتاب در قالب 14 فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، نظریه‌ای در باب خانواده با تکیه بر آموزه‌های اسلامی و با الهام از دیدگاه متفکران مسلمان ارایه می‌شود. بر اساس این نظریه، تفاوت‌های طبیعی جسمی و روانی زن و مرد، نقش اصلی را در پیدایش و استحکام نهاد خانواده ایفا کرده‌اند، ضمن آن‌که مبنای تفاوت، نقش‌ها و حقوق دو جنس است. این نظریه برای ازدواج و تشکیل خانواده، خاستگاهی فطری قائل است و این خاستگاه را در انگیزه‌های جنسی یا تفاوت جسمانی زن و مرد خلاصه نمی‌کند. فصل دوم، به معرفی اهداف و کارکردهای خانواده از دیدگاه اسلام می‌پردازد و محور فصل سوم، معرفی قواعد و هنجارهای دین اسلام درباره سن ازدواج، فاصله سنی همسران، محارم، ازدواج با پیروان دیگر ادیان، چند همسری، همسان‌همسری یا «کفویت» در ازدواج، نقش خویشاوندان در انتخاب همسر برای جوانان، جایگاه عشق در انتخاب همسر و ویژگی‌های همسر مطلوب است. در فصل چهارم، مهم‌ترین آداب و رسوم و سنت‌های اسلامی مربوط به ازدواج و به طور خاص، سنت خواستگاری، آداب و رسوم عقد، آداب و رسوم عروسی و سنت‌های مهریه و جهیزیه بررسی می‌شوند. محور فصل پنجم نیز معرفی دیدگاه اسلام درباره وظایف و حقوق متقابل همسران در زمینه ارضای نیازهای عاطفی و جنسی یکدیگر است. در همین راستا به برخی شبهات درباره تبعیض‌آمیز بودن دیدگاه اسلام، اشاره و پاسخ داده می‌شود. در فصل ششم درباره دیدگاه اسلام در زمینه الگوی مطلوب مدیریت خانواده و حدود اختیارات و وظایف مدیر خانواده و کیفیت دفاع عقلانی از الگوی مذکور بحث می‌شود و در ضمن آن، اتهام پدرسالاری به الگوی اسلامی مدیریت خانواده بررسی و نقد می‌شود. در فصل هفتم، دیدگاه اسلام درباره تقسیم کار جنسیتی در خانواده شامل سه محور «نگاه هنجاری اسلام به تقسیم کار جنسیتی، توجیه عقلانی الگوی تقسیم کار جنسیتی و مهم‌ترین انتقادات مخالفان این الگو» بررسی می‌‌شود. محور فصل هشتم، معرفی مهم‌ترین حقوق واجب و مستحب والدین بر فرزندان شامل احسان، مراقبت، حمایت، اطاعت، احترام و محبت و همچنین مهم‌ترین حقوق واجب و مستحب فرزندان بر والدین دربرگیرنده احسان، مراقبت، حمایت، محبت، تعلیم و تربیت،‌ نظارت و رعایت عدالت و مساوات است. فصل نهم به معرفی دیدگاه اسلام درباره نظام خویشاوندی از طریق تبیین اهمیت و جایگاه روابط خویشاوندی، آثار روابط خویشاوندی و حقوق و احکام خویشاوندی می‌پردازد. محور فصل دهم نیز معرفی مهم‌ترین راهکارهایی است که اسلام برای تحکیم خانواده ارایه داده و مسوول اجرای آن‌ها، خود اعضای خانواده‌هایند. این راهکارها عبارتند از: احراز بلوغ و رشد زوجین، انتخاب آگاهان، اعطای حق انتخاب، همسان‌همسری، تامین هزینه‌های مالی، معقول ساختن انتظارها و توقعات، آراستگی، ارضای منظم نیاز جنسی، اظهار محبت، تقسیم کار جنسیتی، زادآوری، تربیت اخلاقی و تقویت ایمان. محور فصل یازدهم نیز معرفی مهم‌ترین راهکارهایی است که اسلام برای تحکیم خانواده ارایه داده اما مسوول اجرای آنها عواملی در خارج از خانواده‌اند. این راهکارها عبارتند از: تقویت ایمان و اخلاق، دینی‌سازی جامعه، افزایش سطح آگاهی‌ها، تامین اقتصادی خانواده،‌ حصر روابط جنسی در چارچوب زناشویی، محدودیت روابط اجتماعی زنان و مردان، حمایت خویشاوندان،‌ دوستان و همسایگان، وضع قوانین و مقررات مناسب و تقویت کنترل اجتماعی. فصل دوازدهم به معرفی دیدگاه اخلاقی و حقوقی اسلام درباره خشونت زناشویی می‌پردازد. نویسنده در این فصل پس از ارایه گزارشی اجمالی از سیر تاریخی این پدیده، احکام اسلامی در مورد انقسام مشروع و نامشروع آن و سپس راهبردهای اسلام برای کاهش آن را بررسی می‌کند. محور فصل سیزدهم، معرفی دیدگاه اسلام در موضوع طلاق است. بدین منظور، سه محور اصلی یعنی طلاق در نظام ارزشی اسلام، طلاق در نظام حقوقی اسلام و راهکارهای اسلام برای کاهش عوارض منفی طلاق بررسی می‌شوند. سرانجام، فصل چهاردهم به معرفی ویژگی‌های خانواده علی(ع) و فاطمه(س) به عنوان خانواده الگو در اسلام می‌پردازد. مباحث این فصل در سه محور ارایه شده‌اند. لازم به ذکر است که در پایان هر فصل، بخشی با عنوان خودآزمایی مطرح شده و منابع و موضوعاتی برای مطالعه بیشتر و تحقیق به خوانندگان و علم آموزان پیشنهاد شده‌اند که بهره‌گیری از آن‌ها با راهنمایی استادان می‌تواند در ارتقای سطح علمی مخاطبان موثر باشد.