میر عزا کاشانی در قلمرو تعزیه

کتاب میر عزا کاشانی در قلمرو تعزیه جست‌وجویی مجدانه در زندگی و آثار میرزاعزا کاشانی؛ یکی از نامدارترین تعزیه‌سرایان ایران میرعزا کاشانی از تعزیه‌خوانان مطرح و تاثیرگذار تاریخ است. او که در تهران و کاشان تعزیه‌گردانی می‌کرده، مردی ادیب، هنرمند، خوش‌قریحه و با ذوق بوده که بنا به اقتضای کارش از موسیقی و دستگاه‌خوانی نیز اطلاعات کافی داشته است. بیشتر تعزیه‌خوانان تهرانی از نسخه‌های مجالس تعزیه او استفاده می‌کردند و مجالس تعزیه‌شان را رونق می‌بخشیدند. میرعزا در سرودن شعر و آهنگ و نوحه استعداد و تسلط بسیار داشته، به همین دلیل هم بیشتر پیش‌خوانی‌های زیبا و خوش‌آهنگ تعزیه‌های تهران و کاشان، از ساخته‌های او هستند. با توجه به اینکه اطلاعات اندکی از میرعزا کاشانی موجود است، سمانه کاظمی موضوعی دشوار را برای پژوهشش آغاز کرده و در راه پرخطری گام نهاده است. او در میان 365 نسخه تعزیه‌نامه که از میرعزا باقی مانده، نسخه‌هایی از مجالس را مورد بررسی قرار می‌دهد که اصالت بیشتری داشته‌اند و دخل و تصرفی در آنها صورت نپذیرفته است. در واقع کاظمی به موضوع‌ها و نسخی از مجلس‌های تعزیه میرعزا می‌پردازد که دیگر تعزیه‌سرایان از آنها غافل بوده‌اند. اما نکته‌ای که پژوهش سمانه کاظمی را پرارج و ارزش می‌کند، بخش گفت‌و‌گوی او با هاشم فیاض است. مرحوم فیاض بیشتر عمر خود را صرف گردآوری و نسخه‌برداری از سروده‌های میرعزا کرده و طی نیم قرن این نسخه‌ها را در گوشه و کنار ایران اجرا کرده است. کسی که سینه‌سوخته‌ای ناب و عاشقی تمام عیار بود و به واسطه نفس حق‌گو و ذات پاکش تمام تعزیه‌خوانانی که صاحب اسم و رسمی بودند، برای او احترام و منزلت خاصی قایل می‌شدند. سمانه کاظمی در گفت‌وگویش با هاشم فیاض سعی کرده از تاریخ شفاهی‌ای که فیاض ذکر می‌کند به عنوان منبعی برای پژوهشش بهره جوید و با استفاده از نقل ‌قول‌های تاریخی فیاض با میرعزا کاشانی بیشتر آشنا شود، اما سوژه اصلی پژوهش کاظمی، بررسی نمایش سلطانعلی (ع) (نوشته میرعزا) است؛ این نسخه تعزیه، یکی از بهترین و شبیه‌ترین نسخه مجلس تعزیه به عاشورا است.