جوانمردی و عیاری جلوه ای از روح بلند و نجیب ایرانی است که به تداوم فضایل اخلاقی درمیان همه طبقات اجتماعی مدد رسانده است. این کتاب نوعی نگاه چندوجهی به مبحث جوانمردی است باعرضه حجم مفیدی از اطلاعات ضروری و حاشیه‌ای و تاریخی برای شناخت ابعاد این موضوع مهم. کتاب حاضر افزون بر دیباچه، شامل 22 مقاله و گفتگو می‌شود که در پنج بخش تنظیم شده است: بخش اول تاریخ و مسائل جوانمردی است با این مقالات: نگاهی به فتوت، تاریخ فتوت بعد از عصر ناصر، جوانمردی و منابع تحقیق درباره آن، جوانمردی زنان، پیشوای جوانمردان و سرچشمه‌های تکوین آیین فتوت در تاریخ فرهنگ اسلامی. بخش دوم درباره فتوت نامه‌هاست با این مقالات: فتوت‌نامه آهنگران، دو منبع برای تاریخ جوانمردی و فتوت، در مذهب ارباب فتوت، مرآه‌المروات ابن جعدویه و کتاب الفتوه اخی احمد اردبیلی. بخش سوم در حاشیه فتوت و جوانمردی نام دارد و این مقاله‌ها را در بر می‌گیرد: اصول ملامتیه، ترجمه رساله ملامتیه ابوعبدالرحمن سلمی، حکایت جام یک عارف خسروانی، انتقاد از جوانمردی و جوانمردان، شهسواری: نگاهی به تاریخ و فرهنگ شوالیه‌گری، ز نیرو بود مرد را راستی: گفتاری در تاریخ و فرهنگ و آداب و اصطلاحات ورزش باستانی و زورخانه، آیین مهر و ورزش باستانی ایران. بخش چهارم گفتگوهاست و حاوی دو مصاحبه است: پهلوانی و جوانمردی در شاهنامه فردوسی (گفتگو با دکتر میرجلال‌الدین کزازی)، جوانمردی به‌مثابه یک نظام اخلاقی کهن، گفتگو با دکتر نصرالله پورجوادی). بخش پنجم برخی منابع و کتابها نام دارد با نوشتار زیر: در جستجوی عیار گریزپا، چند منبع خارجی درباره فتوت و سلحشوری، گزیده و گزارشی از برخی منابع و کتابهای فارسی. پایان بخش کتاب، نمایه است که به نامها، جایها، کتابها و رساله‌ها می پردازد.