کتاب فرهنگنامه حج : فرهنگ جامع الفبایی تاریخ و جغرافیای مکه و مدینه آن چه پیش روی شماست ، بهره گیری از آن مجاهدت های علمی است که توفیق گردآوری و نظم بخشی الفبایی آن بر دوش اشتیاق این قلم افتاده و فراهمی می باشد از تاریخ و جغرافیای مکه و مدینه ( مناسک و آداب ، اسرار و باطن ، حوادث تاریخی ، اماکن متبرکه ، شخصیت ها و ... ) که برای روحانیان ، دانشجویان و علاقمندان گرد آوری شده است . گزیده ای از متن کتاب فرهنگنامه حج: زمزم زمزم مرکب از دو «زم»، در لغت به معنای آهسته، هسته و یا آب فراوان و در اصطلاح نام چشمه و ی چاهی در مکه نزدیک خانه کعبه است که پیشینه تاریخی آن، به دوران حضرت ابراهیم (ع) باز می گردد؛ آن گاه که آن حضرت به فرمان خداوند همسرش هاجر را به همراه اسماعیل، که کودکی شیرخوار بود، به سرزمین بی آب و علفِ مکه آورده و خود برای انجام مأموریتی الهی آن دیار را ترک نمود. تا آنکه اندوخته غذا و آب مادر و فرزندبه پایان رسید و هاجر نگران از جان کودک خویش به جستجوی آب پرداخت. زمزم به لحاظ اهمیت و جایگاهی که از زمان حضرت ابراهیم (ع) تاکنون داشته، نام های فراوانی برای آن ذکر کرده اند: برخی از این اسامی را امام صادق (ع) این چنین فرموده اند: 1- رکضه جبرئیل 2- سقیا اسماعیل 3- حفیره عبدالمطلب 4 – المصونه (مضنونه) 5- سقیا 6- طعام طعام 7- شفاء سقم ( صفحه 523 ) عید قربان روز دهم ذی حجه و از اعیاد بزرگ اسلامی است. عید قربان و عید فطر به دنبال دو توفیق است و در حقیقت عید پیروزی است. عید فطر به دنبال پیروزی در عبادات ماه رمضان است. برای آنان کهخ روضه می دارند و به اقامه نماز، تلاوت قرآن و عبادت می پردازند و سحرگاهان به راز و نیاز مشغولند و چنن است عید قربان، آن گاه که سیل عظیمی از جمعیت سراسر دنیا در اجتماع اسام حج و مراسم زیارت خانه خدا موفق به انجام فریضه بزرگ می شوند و این گنگره عظیم عبادی – سیاسی – اسلامی را بر پا می دارند. به خاطر درک توفیق حضور در این مراسم این عید بر آنان گرامی خواهد بود. عید قربان می گویند چون در این روز حاجیان در منی یکی از واجبات حج را که قربانی کردن باشد انجام می دهند عید اضحی می گویند چون قربانی کردن معمولا قبل از ظهر و هنگام ضحی – بالا آمدن آفتاب انجام می پذیرد......... ( صفحه 706 ) بیتوته زائران خانه خدا پس از وقوف در موقفین – یعنی عرفات و مشعر – و ورود به سرزمین منا، مکلفند در شب های یازدهم، دوازدهم ( و برای برخی سیزدهم ) در سرزمین منا بمانند. در اصطلاح، ماندن در آن منطقه را در شب های مذکور (( بیتوته )) می گویند. بیتوته در شب های مذکور از جمله واجبات حج است که باید با نیت و به قصد قربت انجام شود. بیتوته به منا، همان گونه که اشاره شد بر حجاج واجب است شب یازدهم ذی حجه و شب دوازده را منا (( بیتوته )) کنند. یعنی از غروب آفتاب تا نصف شب آن جا بماند. ضمنا چند طایفه باید در شب سیزدهم تا نصف شب بماند که تفصیل آن در مناسک محشی آمده است. بیتوته در منا از عبادات است و باید (زائر) با نیت خالص آن را برای اطاعت خداوند بجا آورد. کسی که بیتوته در منا در شبی که واجب است بماند – به هر دلیلی ترک کند، برای هرشب یک گوسفند باید قربانی کند. ( صفحه 214 )