کتاب جلال اهل قلم : زندگی ،آثار و اندیشه جلال آل احمد جلال آل احمد متفکری است که مهم ترین دغدغه او در دوران حیاتش بررسی مسائل اجتماعی ایران بوده است و انجام این مهم را در قالب داستان ها، مقالات و گزارش های او می توان به وضوح مشاهده نمود. این اثر در دو بخش «جلال در مسیر شدن» و «اندیشه های اجتماعی جلال» نوشته شده است. بخش اول زندگی و آثار ، زمینه های فکری آل احمد، پایگاه و حلقه اجتماعی وی و بحران های اجتماعی عصر جلال مورد بررسی قرار گرفته است و در بخش دوم به رسالت ادبیات در اجتماع، غربزدگی، روشنفکری، زنان، مذهب و روحانیت، حکومت، آموزش و پرورش پرداخته شده است. جلال در مسیر شدن و تکامل تمام مکاتب و جریان های مطرح روزگار خود را آزمود و چون استقلال در آن ندید، از آنان روی گرداند و سرانجام به دیار روحانیت روشنفکر آن زمان مأوا گزید. آثار اولیه جلال که مقابل تحجر دینی و حتی گاهی خود دین بوده، معلول سرخوردگی او از دین و رفتار دینداران است؛ اما با گذر زمان و انباشت تجربیات فراوان، جلال بار دیگر به دین روی آورد. مجموع آثار و زندگی جلال جریانی است که برای نسل امروز آموزنده است و مهم ترین درس وی درس آزادی و آرمان گرایی است که می تواند مرجع و راهنمای فکری این نسل باشد. جلال آل احمد متفکری است که در همه آثارش به بررسی مسائل اجتماعی ایران می پردازد و راه حل هایی برای این مسائل ارائه می نماید. بهترین تعبیر برای داستان های او "اجتماعیات در ادبیات" است. هر چند آل احمد دانش جامعه شناسی را به صورت کلاسیک در دانشگاه نیاموخته بود، اما بینش جامعه شناسی او در کلیه آثارش خصوصاً آثار نگارش یافته در دهه آخر زندگی، کاملاً مشهود می باشد. او در غربزدگی و در خدمت و خیانت روشنفکران به سوی ارائه تبییین جامعه شناسانه نزدیک می شود. جلال را می توان پیشگام طرح اجتماعیات در ادبیات دانست که مقولاتی چون حکومت، غربزدگی و ... را در همین قالب بیان نموده است و از آنجا که هر یک از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند، در کتاب حاضر به طور مجزا مورد بررسی قرار گرفته است. به طور مثال آل احمد غربزدگی را مهمترین مسأله اجتماعی ایران عصر خود می داند و درصدد شناخت علل داخلی و خارجی آن است. او پس از بررسی نمودهای غربزدگی، به ارائه راه حل هایی برای رهایی از آن می پردازد. وی غربزدگی را بیماری می داند و درصد علاج آن می باشد و راه علاج را در بیدار کردن فرهنگ خفته خویش می داند؛ ضمن اینکه باید به گزینش فرهنگ غرب دست زد و برخی از عناصر مطلوب تمدن غرب را جذب کرد.