مصدق و کاشانی همراهی تا جدایی

کتاب مصدق و کاشانی؛ همراهی تا جدایی، نوشته اندیشکده برهان است و در انتشارات دیدمان منتشر شده است. این کتاب بازخوانی تحلیلی فرازوفرود نهضت ملی‌شدن صنعت نفت ایران است. کتاب مصدق و کاشانی؛ همراهی تا جدایی، پیرامون مسائل مربوط به تاریخ ملی‌شدن صنعت نفت ایران و روابط بین محمد مصدق و ابوالقاسم کاشانی می‌پردازد. این کتاب مشتمل بر 5 فصل بوده که اولین فصل به بررسی تکاپوی ملی‌شدن نفت می‌پردازد. دومین فصل جریان اسلامی نهضت ملی‌شدن صنعت نفت ایران را تعریف می‌کند. مؤلف در فصل سوم مخالفان و موافقان نهضت نفت را معرفی می‌کند و در فصل چهارم آمریکا را رفیق نیمه‌راهی برای مصدق معرفی می‌کند. در نهایت آخرین فصل کتاب مصدق و کاشانی؛ همراهی تا جدایی، فرجام نهضت را تعریف می‌کند.

در گزیده کتاب می‌خوانیم

همکاری دکتر مصدق، آیت‌الله کاشانی و نیروهای فداییان اسلام توانست یک قدرت مردمی را سامان دهد. سامان‌دادن قدرت مردمی هم به کارشناسانی مثل مصدق نیاز داشت، هم نیاز به شخصیت‌های مورداعتماد ملت مانند آیت‌الله کاشانی و هم نیاز به یک تشکل مردمی داشت که بتواند در صحنه جلوی نیروهای سرکوب گر وابسته به انگلیس را بگیرد.
 
 بنابراین به طور طبیعی سیر نهضت ملی‌شدن صنعت نفت به سویی می‌رود که سه جریان با هم پیوند می‌خورند. آیت‌الله کاشانی به‌عنوان یک رهبر مذهبی برجسته، دکتر مصدق به‌عنوان یک دموکراتیک کارشناسان که نیروی کارشناسی را در اختیار دارد و فداییان اسلام که یک تشکیلات مردمی را به وجود آورده‌اند؛ لذا در نشست‌های مشترکی که بین آیت‌الله کاشانی، دکتر مصدق و فداییان اسلام صورت می‌گیرد، تقسیم کار می‌شود.
 
 برخی در ارتباط با نگاه به تاریخ تلاش می‌کنند که بخشی از مسائل را بزرگ‌نمایی کنند و بخشی را نبینند. به نظر می‌رسد که این شیوه ما را از تاریخ بهره‌مند نمی‌سازد. تاریخ، سراسر برای ما تجربه است. این تجربیات را موقعی می‌توانیم به‌خوبی به کار بگیریم که تاریخ را دقیقاً مشاهده کنیم. هم کسانی که تلاش می‌کنند نقش مصدق را آن چنان بزرگ‌نمایی کنند که گویا فقط ایشان در ملی‌شدن صنعت نفت نقش داشت، به‌طورقطع ما را - از بهره‌مندی - از تاریخ محروم می‌کنند و هم کسانی که فقط نیروهای مذهبی را در این قضیه می‌بینند.
 هم چنین کسانی که در تحلیل علل شکست نهضت ملی‌شدن صنعت نفت و فراهم‌شدن بستر کودتا برای بیگانگان، ضعف را منحصر به هر کدام از این عوامل می‌کنند آن‌ها هم راه خطا را می‌پیمایند. رد پای عناصر نفوذی وابسته به بیگانه و انگلیس در همۀ این سه رکن تأثیرگذار نهضت ملی‌شدن صنعت نفت دیده می‌شود