کتاب تحلیل شخصیت خیام : بررسی آراء فلسفی ، مذهبی و علمی عمربن‌ابراهیم خیامی در کتاب حاضر، نویسنده علاوه بر بررسی رباعیات منسوب به خیامی، مفاهیم مهمِ اشاره‌شده در اشعار را، هم‌چون: وجود خداوند، تضاد، عقل، تردید در ابدیت، ازلیّت جهان، پوچ‌گرایی و هیچ‌اندیشی، فلسفه و هدف زندگی، قضا و قدر و حرکت و تحول بررسی نموده و پس از مقایسه با برخی ابیات مولوی، هم‌زمان آن­ها را با شاخص‌های قرآنی تبیین کرده است. بی‌تردید، محمدتقی جعفری با قایل شدن به وجود چندین خیام یا خیامی، حساب سراینده رباعیات را از «امام»، «حجة الحقّ علی الخلق»، «سیّد حکماء المشرق و المغرب»، «نصرة‌الدین» و «غیاث‌الدین» خیام نیشابوری جدا می‌کند و با تأمل در آثار ریاضی و فلسفیِ او، شأن او را اجل از آن می‌داند که شعرهایی در مسیر و مذاق اهل لذت و پوچی و خوش‌باشی بسراید. به دیگر سخن: محمدتقی جعفری چهره کم‌نظیرِ حکمت و ادبِ عمربن ابراهیم خیامی را از انتساب او به پوچ‌گرایی، لذت‌گرایی و هیچ‌اندیشی زدوده، این فرصت را برای دانش‌پژوهان و حقیقت‌طلبان فراهم کرده است تا به طور تطبیقی نظرات کلامیِ دوران تمدن اسلامی را مشاهده کنند. شیوه نویسنده در این کتاب، رویکرد عقلانی و پرسش‌محور است و با طرح سؤالاتی بنیادین سعی می‌کند تا مخدوش بودنِ مضامینِ طرح‌شده را در بسیاری از رباعیات آشکار کند.