معجم الادباء - یاقوت حموی

مجموعۀ دو جلدی معجم‌الادباء شرح حال نحویان، لغت‌شناسان، نسب‌شناسان، اخباریان، مورخان، ورّاقان معروف، کاتبان مشهور، صاحبان رسائل مدون و خطاطان است که توسط یاقوت‌بن‌عبدالله حَمَوی کاتب، محقق، ادیب، و کتاب‌شناس معروف قرن‌های ششم و هفتم هجری قمری نوشته شده است.

حَمَوی کوشیده است تا تاریخ ولادت، وفات و آثار آنان را ذکر کند و نسب هر یک را تا جایی که برایش ممکن بوده برشمارد و شماری از شعرهای شاعران را بیاورد. مؤلف در تدوین این اثر از حدود 250 منبع و مأخذ مانند فهرست این ندیم، یتیمه الدهر ثعالبی، تاریخ بغداد خطیب، تاریخ دمشق ابن عساکر، طبقات النحویین زبیدی و ... سود جسته و از سن بیست سالگی کار نوشتن را با بهره‌بردن از سخنان معاصران خود آغاز کرده است. مؤلف این اثر در جلد اول در دو فصل کوتاه در فضیلت ادب و ادیبان و نکوهش جهل و جاهلان و در فضیلت علم اخبار مطالبی آورده است و در ادامه به معرفی بزرگان علم و ادب به ترتیب حروف الفباء پرداخته است. مرحوم استاد عبدالمحمد آیتی کار ترجمۀ کتاب را بر مبنای معجم‌الادباء تصحیح احسان عباس انجام داده است و در ترجمۀ خود پیرایش و تلخیصی در اشعار، نه مطالب تاریخی این اثر، اعمال کرده است.