به حق می‌توان «نظریه ولایت فقیه» را محوری‌ترین و مهم‌ترین پایه و اساس نظام سیاسی اسلام در عصر غیبت امام زمان دانست. نظریه‌ای که در آخرین سال‌های قرن بیستم، عملا کارآیی و صلاحیت دین را در اداره امور جامعه بر همگان آشکار ساخت و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت امام خمینی(ره) با تکیه بر این اندیشه توانستند علی رغم میل همه قدرت‌های استعمارگر دنیا نظام حکومت اسلامی را ایجاد کرده و بخوبی آن را اداره کنند. آنچه که اهمیت دارد شناخت این نظریه سیاسی اسلام و احاطه علمی بر ابعاد مختلف آن است. کتاب «نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه» برگرفته از سخنرانی‌ها، مقالات، کتاب‌ها و جلسات پرسش و پاسخ آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی درباره ولایت فقیه است. آیت الله مصباح یزدی از دانشمندان مطرح اسلامی در عصر حاضر است که مفتخر به مطهری زمان بودن از طرف مقام معظم رهبری شده‌اند. ابعاد فرزانگی این استاد در علوم مختلف اسلامی از قبیل حکمت و فلسفه و فقه بر کسی پوشیده نیست و دوست و دشمن بر فرزانگی ایشان تاکید دارند. یکی از مهمترین مسائلی که باید در جامعه و در سطح وسیع مطرح شود، مسئله اصل مشروعیت نظام اسلامی و به عبارت دیگر مسئله حکومت اسلامی است. در این کتاب در فصل اول درباره اهمیت و ضرورت بحث ولایت فقیه و جایگاه علمی و پیش‌فرض‌های نظریه ولایت فقیه بحث می‌کند و از آنجا که یکی از پیش‌فرض‌های نظریه ولایت فقیه، عدم جدایی دین از سیاست است. فصل دوم به بحث از رابطه دین با سیاست می‌پردازد و ضمن آن، معنای سکولاریسم تبیین و مبانی آن نقد می‌شود. در فصل سوم جایگاه مردم در نظریه ولایت فقیه بررسی می‌شود که ضمن آن، معانی مشروعیت و مقبولیت و رابطه این دو با هم بیان شده است، نقش مردم در حکومت اسلامی از دیدگاه‌های شیعی و سنی مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. فصل چهارم به اثبات ولایت فقیه می‌پردازد که برای این منظور به ادله نقلی و عقلی استناد می‌شود. در فصل پنجم نیز مفهوم ولایت مطلقه فقیه تبیین می‌شود و جایگاه ولایت فقیه در قانون اساسی و نیز رابطه مرجعیت و ولایت فقیه مورد بررسی قرار می‌گیرد. و سرانجام، در فصل ششم بحثی درباره خبرگان و ولایت فقیه صورت می‌گیرد که در ضمن آن، اشکال معروف دور و نیز شبهه خبرگان و انواع تخصص‌ها و همچنین پارادوکس عزل (معمای هم زمانی عزل رهبری و انحلال مجلس خبرگان) بیان و نقد می‌شود. در این کتاب سعی شده است تا از قلمی روان و آسان برای مطرح کردن مسائل استفاده شود تا جایی که خواننده از مسائل پیچیده احساس خستگی نکند و همچنین مد نظر بوده است تا به مسائل مهم تر مطرح شده در این زمینه پرداخته شود.