گفتن یا نگفتن

کتاب «گفتن یا نگفتن؟» اثر دکتر صادق زیباکلام، مجموعه‌ای از گفت‌وگوها و مصاحبه‌های سیاسی این استاد علوم سیاسی است که در روزنامه‌های مختلف منتشر شده‌اند. این کتاب نخستین بار توسط نشر روزنه در اوایل دهه 1380 به چاپ رسید و یکی از آثار شاخص زیباکلام در حوزه تحلیل مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی معاصر ایران محسوب می‌شود. کتاب از تعدادی مصاحبه و گفت‌وگوی عموماً بلند با زیباکلام تشکیل شده که طی سال‌ها حول محورهای مهم فکری و سیاسی ایران انجام شده‌اند. بخشی از گفت‌وگوهای کتاب به بررسی آثار قبلی نویسنده (مانند «ما چگونه ما شدیم؟» و «سنت و مدرنیته») می‌پردازد، درحالی‌که بخش‌هایی دیگر به بحث درباره اندیشه‌های متفکرانی همچون دکتر شریعتی و تحلیل پدیده‌هایی چون غرب‌گرایی و جامعه‌شناسی ایرانی اختصاص دارد. کتاب صریح، تحلیلی و انتقادی است. نویسنده در این گفت‌وگوها، تلاش می‌کند به پرسش‌های مهم جامعه ایران پاسخ دهد و به نقد بسیاری از باورهای رایج سیاسی و اجتماعی بپردازد. این کتاب با پرداختن به مسائل اساسی اندیشه ایرانی و بازخوانی انتقادی تاریخ معاصر، ابزاری مفید برای درک بهتر سیر تحولات فکری و اجتماعی ایران معاصر به شمار می‌آید. 

خواندن کتاب گفتن یا نگفتن را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

به دنبال مطالعه گفت‌وگوها و مصاحبه‌های سیاسی و اجتماعی در ایران معاصر هستند؛ علاقه‌مند به فهم دیدگاه‌های یک چهره شناخته‌شده در علوم سیاسی ایران با نگاهی اصلاح‌طلبانه و نقادانه می‌باشند؛ می‌خواهند درباره موضوعات متنوع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و تاریخی با زبانی ساده و صریح اطلاعات کسب کنند؛ دانشجویان و پژوهشگرانی هستند که به تحلیل مسائل معاصر ایران از طریق مصاحبه‌های عمیق و انتقادی علاقه دارند؛ دوست دارند با نقد و بررسی اندیشه‌های متفکران ایرانی مانند دکتر شریعتی و مفاهیمی مثل غرب‌گرایی، جامعه‌شناسی ایرانی و روندهای تاریخی آشنا شوند؛ مخاطبانی که می‌خواهند دیدگاهی علمی و غیرایدئولوژیک درباره مسائل سیاسی و اجتماعی ایران بشنوند و در فضای گفت‌وگوی آزاد فرهنگی و سیاسی قرار بگیرند. به طور کلی، این کتاب برای کسانی مناسب است که علاقه‌مند به تحلیل‌های بصیرت‌مند و مصاحبه‌های فکری درباره تاریخ، سیاست و اجتماع ایران معاصر هستند و می‌خواهند از زبان یک استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی پرآوازه مطالبی آموزنده و روشنگرانه دریافت کنند.

در بخشی از کتاب گفتن یا نگفتن می‌خوانیم 

ـ یکی از نکات بنیادی «ما چگونه ما شدیم؟» این مسئله است که مخالفت و ستیز با غرب را چپ در ایران مطرح کرد. خیلی از کسانی که چپ نمی‌اندیشند - به معنای تعلق خاطر به مارکسیسم داشتن - این را رد کرده‌اند و گفته‌اند که شما اشتباه می‌کنید. تسلیم غرب نشدن و با غرب از در مواجهه و چالش و مقابله درآمدن را چپ و حزب توده به ایران نیاورد و رد پای آن را اگر تعقیب بکنید می‌رسید به قبل از حزب توده، شما این انتقاد را چگونه پاسخ می‌دهید؟ + درمجموع تا قبل از تولد مارکسیسم در ایران، یعنی تا قبل از شهریور 1320، اگر خیلی خوب تقسیم‌بندی کنیم، دو نوع واکنش و دو نوع عکس‌العمل نسبت به غرب در میان اندیشمندان ایرانی - شامل روشنفکران، تحصیل‌کردگان و آنهایی که به نحوی بافکر و اندیشه سروکار داشتند - می‌بینیم. در کسانی مثل ملکم‌خان، آخوندزاده، تقی‌زاده و دیگران، تفکری وجود دارد که خلاصه‌اش این است که ما چیز زیادی نداریم و غرب به لحاظ اقتصادی، سیاسی و روابط اجتماعی موفق شده و توانسته است چیزهایی به دست آورد، ما هنوز در جهان غریب هستیم، بنابراین چاره‌ای نداریم غیر از اینکه تغییروتحول داشته باشیم و اصلاحات بکنیم که مثل غرب بشویم. این یک نوع تفکر است که حاکم بر اندیشمندان و متفکران ما است.