کتاب «گام‌های گمشده» اثر مرتضی حنّانه (1301–1368)، محقق بزرگ موسیقی و آهنگساز برجسته ایرانی، تلاشی است برای کشف و تبیین نظری و منطقی موسیقی ایرانی. این کتاب با بررسی اجزای مختلف موسیقی ایران، از جمله دستگاه‌ها، گوشه‌ها، اصطلاحات و گام‌ها، به دنبال ایجاد یک چارچوب نظری منسجم برای درک بهتر موسیقی ایرانی است. حنّانه در این اثر، با زبانی ساده و قابل فهم، به تشریح مفاهیم پیچیده موسیقی پرداخته و کوشیده است تا ابهامات موجود در موسیقی ایران را برطرف کند. این کتاب برای علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی، پژوهشگران و دانشجویان موسیقی، منبعی ارزشمند و روشنگر است.

درباره کتاب گام‌های گمشده

این کتاب در چند بخش اصلی تنظیم شده است که هر بخش به یکی از ابعاد موسیقی ایرانی می‌پردازد. بخش اول به بررسی آنچه از موسیقی ایرانی تا امروز باقی مانده است، اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، به تفحص و تعمق در میراث موسیقی ایران پرداخته و تلاش می‌کند تا ارتباط منطقی بین اجزای مختلف این موسیقی را کشف کند.
بخش دوم به اصطلاحات متداول و متروک در موسیقی ایران می‌پردازد. نویسنده در این بخش، با تشریح این اصطلاحات، به خواننده کمک می‌کند تا درک بهتری از مفاهیم موسیقی ایرانی داشته باشد.
بخش سوم به دستگاه‌های موسیقی ایران اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، به بررسی دستگاه‌هایی مانند شور، همایون و اصفهان پرداخته و ارتباط بین این دستگاه‌ها را تحلیل می‌کند.
بخش چهارم به گوشه‌های موسیقی ایرانی و ارتباط بین دستگاه‌ها می‌پردازد. نویسنده در این بخش، با تحلیل گوشه‌های مختلف، نشان می‌دهد که چگونه این گوشه‌ها به ایجاد تنوع و غنای موسیقی ایرانی کمک می‌کنند.
بخش پنجم به گام کنونی موسیقی ایران و کوشش برای یافتن گام راست اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، با بررسی گام‌های موسیقی ایرانی، تلاش می‌کند تا گام‌های گمشده را کشف کند.
بخش ششم به تار، ساز ملی ایران امروز، و سیر تاریخی گام شور می‌پردازد. نویسنده در این بخش، با بررسی تاریخچه تار و گام شور، نشان می‌دهد که چگونه این ساز و گام به بخشی جدایی‌ناپذیر از موسیقی ایرانی تبدیل شده‌اند.
بخش هفتم به تئوری موسیقی یونان و قرون وسطای رُم اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، با بررسی تئوری‌های موسیقی در این دوره‌ها، تلاش می‌کند تا ارتباط بین موسیقی ایرانی و موسیقی جهانی را کشف کند.
بخش هشتم به کوششی در جست‌وجوی دوبل گام موسیقی مشرق زمین و دستگاه همایون و مقام اصفهان اختصاص دارد. نویسنده در این بخش، با تحلیل این گام‌ها و دستگاه‌ها، نشان می‌دهد که چگونه این عناصر به غنای موسیقی ایرانی کمک می‌کنند.

خواندن کتاب گام‌های گمشده را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به موسیقی ایرانی، پژوهشگران و دانشجویان موسیقی پیشنهاد می‌شود. همچنین، کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از دستگاه‌ها، گوشه‌ها و گام‌های موسیقی ایرانی هستند، از این اثر بهره خواهند برد. اگر به دنبال کشف گام‌های گمشده و ایجاد یک چارچوب نظری منسجم برای موسیقی ایرانی هستید یا می‌خواهید با مفاهیم پیچیده موسیقی به زبانی ساده آشنا شوید، این کتاب منبعی ارزشمند و روشنگر است. علاوه بر این، این اثر برای موسیقیدانان و آهنگسازانی که به دنبال الهام‌گیری از موسیقی ایرانی هستند، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود.