کتاب نقد و بررسی جنگ ایران و عراق 2 : اجتناب ناپذیری جنگ این کتاب در تبیین تجاوز عراق به ایران و پاسخ به اجتنابناپذیری جنگ ۲ رویکرد کلی را بررسی میکند: در رویکرد اول، تجاوز عراق به ایران بر پایهی توضیح ماهیت انقلاب اسلامی و تهدید منافع قدرتهای بزرگ و تغییر موازنهی قدرت در منطقه و پیدایش خلأ قدرت تحلیل و تبیین میشود. در نتیجه، عراق برای جبران ناکامیهای پیشین و لغو قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر و پر کردن خلأ قدرت در منطقه تصمیم به جنگ گرفت و با تحلیلی که از وضعیت داخلی ایران و اوضاع منطقه و شرایط بینالمللی داشت، دستیابی به پیروزی با جنگ برقآسا را سهل و آسان میپنداشت. در این تجاوز، عراق به نمایندگی از منافع غرب و ارتجاع منطقه علیه انقلاب اسلامی عمل کرد. در رویکرد دوم، ضمن اینکه ماهیت رژیم بعثی و شخصیت صدام و بهانهجویی عراق برای تجاوز به ایران پذیرفته میشود، این نظر مطرح است که ایران به دلیل وضعیت نامساعد داخلی باید با تکیه بر اهرم دیپلماسی و ایجاد اختلاف میان عراق و کشورهای منطقه از وقوع جنگ جلوگیری میکرد و زمان وقوع آن را به تأخیر میانداخت. رویکرد دوم بیشتر درونی و بر ساختارها و نحوه تصمیمگیری و رفتارهای ایران در برابر عراق متمرکز است؛ حال آنکه رویکرد اول بیرونی و بر پایهی ماهیت انقلاب اسلامی و پیامدهای آن در سطح منطقه بنا شده است. چنانکه روشن است، پاسخ به مسئلهی اجتنابناپذیری جنگ تا اندازهای دشوار و پیچیده است، ضمن اینکه این بررسی به معنای پیشبینی و آیندهنگری نیست، بلکه نوعی ارزیابی و قضاوت در برابر واقعهای است که رخ داده است؛ بنابراین باید مواضع، تصمیمات و رفتارهای ایران و عراق را کالبدشکافی کرد و به حوادث و وقوع رخدادهای مؤثر توجه و میزان امکان وقوع جنگ را بررسی کرد. همچنین باید به این پرسشها پاسخ داد که عراق چه اهداف و مطالباتی داشت و بر اساس چه تحلیلی از وضعیت ایران و منطقه و بر پایهی چه ملاحظاتی به ایران حمله کرد؟ آیا امکان مذاکره دربارهی خواستههای عراق از جمله تجدیدنظر در قرارداد ۱۹۷۵ الجزایر وجود داشت؟ تأمین نظریات عراق آیا میتوانست از اعمال فشار سیاسیـنظامی و حملهی عراق به ایران جلوگیری کند؟ ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی چگونه میتوانست این نظام و ارزشهای حاکم بر آن و تمامیت ارضی و استقلال کشور را حفظ نماید؟ پاسخ به این پرسشها میتواند موضوع اجتنابپذیری یا اجتنابناپذیری وقوع جنگ را مشخص کند. «اجتنابناپذیری جنگ» نوشته محمد درودیان به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسه ترجمه و منتشر شده است.