دولت یاد - تاریخ محلی بیرجند در آغاز سده معاصر به روایت میرزا ذبیح الله ناصح

کتاب دولت یاد که بر اساس روایت شادروان ذبیح الله ناصح (1345- 1274 ش)، از فرهنگیان پیشکسوت بیرجند در دورة پهلوی اول تنظیم یافته است، گوشه‌های آشکار و پنهانی از تاریخ محلی این شهر کویری را در اوایل سدة معاصر به تصویر می‌کشد. از راوی در خاطرات به‌جا مانده از برخی دانش‌آموختگان برجستة مدرسة شوکتیة بیرجند و نیز دانشسرای مقدماتی آن شهر چون استادان فقید دکتر محمدحسن گنجی، دکتر محمداسماعیل رضوانی، دکتر غلامحسین شکوهی و دکتر کاظم معتمدنژاد، به عنوان دبیری مطّلع و مدیری موفق یاد شده است. مرحوم ناصح در اواخر عمر به نیت تدوین یک شهرنامه، به نگارش خاطرات اجتماعی- فرهنگیِ خود از شرق ایران اقدام نموده بود که امروز حاوی اشاراتی است که از حیث تاریخی، انتشار آن مفید به نظر می‌رسید. متن تقریرات مزبور در نیم‌قرن گذشته، به مرور نواقصی یافته و فصولی از آن مفقود شده بود. یادداشت‌های باقی‌مانده در چند سال اخیر، زیر نظر آقای دکتر محمدامین ناصح نظام‌بخشی و مستندسازی شده و ابهامات آن مورد تصحیح و تکمیل واقع گردیده و در فرایند آماده‌سازی نیز با تعلیقات گردآورنده محترم همراه شده است. بخش‌های احیا شدة این اثر با صورت‌بندی جدید در کتاب حاضر ارائه شده است.