تحول حوزه علمیه و روحانیت در گذشته و حال طرح الگو، چشم انداز و ارزیابی فعالیت روحانیت

کتاب «تحول حوزه علمیه و روحانیت در گذشته و حال: طرح الگو، چشم‌انداز و ارزیابی فعالیت روحانیت» نوشته علیرضا پیروزمند، به بررسی تغییرات و تحولات حوزه علمیه و جایگاه روحانیت در طول تاریخ معاصر به ویژه پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد. کتاب در 552 صفحه برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به تاریخ، جامعه‌شناسی دین و تحولات حوزه‌های علمیه، منبعی جامع و کاربردی به شمار می‌رود. این کتاب مناسب کسانی است که می‌خواهند با نگاهی تحلیلی و علمی، روند تحول حوزه علمیه و روحانیت را در گذشته و حال بشناسند و چشم‌اندازی روشن برای آینده این نهاد دینی ترسیم کنند.

درباره کتاب «تحول حوزه علمیه و روحانیت در گذشته و حال: طرح الگو، چشم‌انداز و ارزیابی فعالیت روحانیت»

این کتاب با ارائه یک الگوی پیش‌نهادی، مطلوبیت‌های تحول را ترسیم کرده و عملکرد روحانیت را در مواجهه با نیازهای نوین فردی و اجتماعی تحلیل می‌کند. نویسنده در این اثر نشان می‌دهد که تغییر شرایط بیرونی جامعه و ظهور ظرفیت‌ها و استعدادهای جدید در درون جامعه روحانیت، همواره ایجاب‌کننده تحول متناسب و به‌روزرسانی حوزه و روحانیت بوده است. کتاب به این نکته اشاره دارد که عدم توجه به این ضرورت‌ها موجب قضاوت‌های ناصحیح و تصمیم‌گیری‌های نادرست درباره آینده حوزه شده است. از جمله موضوعات اصلی کتاب: طرح یک الگوی نظری برای تحول حوزه علمیه و روحانیت که بر اساس آن چشم‌اندازهای توسعه و تغییرات لازم ترسیم می‌شود. ارزیابی تاریخی و تحلیلی عملکرد روحانیت در دوره‌های مختلف، به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی. بررسی نیازمندی‌های نوین جامعه و تأثیر آن بر آموزه‌ها و فعالیت‌های دینی و روحانیت. تحلیل فرصت‌ها و تهدیدهای پیش‌روی حوزه و روحانیت در مواجهه با تحولات اجتماعی و فرهنگی.  الگوی ارائه شده در کتاب «تحول حوزه علمیه و روحانیت در گذشته و حال» بر پایه دو محور اصلی تحول درونی و تحول بیرونی حوزه است که با هدف ارتقای نقش و کارکرد روحانیت در جامعه طراحی شده است. این الگو آینده روحانیت را به این صورت شکل می‌دهد: تحول درونی حوزه: شامل تغییرات ساختاری و فرهنگی در درون حوزه علمیه است که زمینه‌ساز تأثیرگذاری بیرونی می‌شود. این تحول در حوزه‌های فردسازی (تربیت طلاب)، سازمان‌سازی (تقویت نهادها و ساختارهای حوزه) و جامعه‌سازی (ایجاد نقش‌های اجتماعی و سیاسی مؤثر برای روحانیت) تعریف شده است. تحول بیرونی حوزه: به تغییراتی اشاره دارد که حوزه علمیه باید در جامعه ایجاد کند، از جمله حضور فعال در مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، پاسخگویی به نیازهای نوین جامعه و ایفای نقش مؤثر در سیاستگذاری و فرهنگ‌سازی. ارتقاء از فردسازی به سازمان‌سازی و جامعه‌سازی: کتاب تأکید دارد که حوزه باید فراتر از تربیت فردی طلاب حرکت کند و به ساختارهای سازمانی قوی و نقش‌آفرینی اجتماعی و حکومتی برسد. این تغییر نیازمند دانش مدیریتی و فهم عمیق از تحولات اجتماعی است. توجه به اسلامیت سازمان و جامعه: روحانیت باید بتواند اسلامیت سازمان‌ها و جامعه را از منظر دین تحلیل و تضمین کند، یعنی نه تنها رفتار فردی بلکه ساختارها و سیاست‌های کلان اجتماعی را بر اساس آموزه‌های دینی شکل دهد. چشم‌انداز آینده حوزه: بر اساس این الگو، حوزه باید به یک نهاد پیشرو، پویا و تأثیرگذار در سطح ملی و حتی جهانی تبدیل شود که بتواند به پرسش‌های فلسفی، فقهی و اجتماعی معاصر پاسخ دهد و در عرصه‌های مختلف فرهنگی و سیاسی نقش فعال و مؤثر داشته باشد. به بیان دیگر، این الگو با ترسیم مسیر تحول درونی و بیرونی حوزه، روحانیت را برای ایفای نقش گسترده‌تر و مؤثرتر در جامعه آماده می‌کند و آینده آن را به سمت نهادسازی قوی، جامعه‌سازی دینی و حضور فعال در عرصه‌های کلان اجتماعی و سیاسی هدایت می‌کند.

خواندن کتاب «تحول حوزه علمیه و روحانیت در گذشته و حال: طرح الگو، چشم‌انداز و ارزیابی فعالیت روحانیت» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

پژوهشگران، دانشجویان و فعالان حوزه‌های علوم دینی، جامعه‌شناسی دین و تاریخ معاصر ایران که می‌خواهند تحولات حوزه علمیه و نقش روحانیت را در گذر زمان به ویژه پس از انقلاب اسلامی به صورت تحلیلی و مستند بشناسند. مدیران، اساتید و طلاب حوزه‌های علمیه که به دنبال درک بهتر از نیازمندی‌های نوین فردی و اجتماعی جامعه و نقش متحول‌شونده روحانیت در پاسخگویی به این نیازها هستند و می‌خواهند چشم‌اندازی روشن برای آینده حوزه و روحانیت ترسیم کنند. علاقه‌مندان به مباحث فرهنگی و دینی که دغدغه ارتقای جایگاه فرهنگی و اجتماعی روحانیت را دارند و می‌خواهند با شناخت نقاط قوت و ضعف عملکرد حوزه در دوره‌های مختلف، به تصمیم‌گیری‌های بهتر برای آینده کمک کنند. کسانی که به دنبال الگویی علمی و نظام‌مند برای ارزیابی و تحول حوزه و روحانیت هستند تا بتوانند نقش این نهاد دینی را در فرهنگ‌سازی و سیاست‌گذاری‌های کلان کشور بهتر تحلیل کنند. این کتاب با ارائه الگو، چشم‌انداز و ارزیابی عملکرد تاریخی و معاصر حوزه، منبعی جامع و کاربردی برای فهم عمیق‌تر تحول حوزه و روحانیت و جهت‌دهی به آینده این نهاد مهم فرهنگی و دینی است.