اسلام علم مسلمانان و فناوری

کتاب «اسلام، علم، مسلمانان و فناوری» نوشته سید حسن نصرالله یک اثر جامع و عمیق است که به بررسی ابعاد مختلف ارتباط میان اسلام، علم، مسلمانان و تکنولوژی می‌پردازد. این کتاب شامل سه بخش مستقل اما به‌هم پیوسته است که هر یک به نوبه خود به تحلیل و بررسی موضوعات کلیدی در این زمینه می‌پردازد. در بخش اول، دو فصل ابتدایی به‌عنوان مقدمه‌ای برای گفت‌وگوهای بعدی عمل می‌کنند. در این بخش، مظفر اقبال با قلمی جسور و تحلیلی، بستر بحث را طراحی کرده و آن را در بافت بزرگ‌تری از گفتمان اسلام و علم قرار می‌دهد. همچنین، فصل «کیهان به‌مثابۀ موضوعی برای مطالعۀ علمی» به‌قلم سیدحسین نصر، وجوه مختلف ارتباط خدا، کیهان و انسان را به‌دقت مورد بررسی قرار می‌دهد و چارچوب نظری مناسبی برای گفت‌وگوهایی که در بخش دوم کتاب مطرح می‌شود، فراهم می‌آورد.

درباره کتاب اسلام علم مسلمانان و فناوری

بخش دوم کتاب شامل چهار گفت‌وگوی عمیق و جذاب به سبک مصاحبه است که بین سیدحسین نصر و مظفر اقبال صورت گرفته و پیش‌تر در مجلۀ «اسلام و علم» منتشر شده است. این گفت‌وگوها به‌طور کامل طیف وسیعی از اندیشۀ اسلامی را در بر می‌گیرد و به بررسی مسائل متنوعی می‌پردازد، از جمله رابطه اسلام و علم، نگرش مسلمانان به علم و تکنولوژی مدرن، تفاوت‌های علم در تمدن اسلامی در دوران پیشامدرن و علم مدرن، و همچنین دیدگاه‌های اسلامی درباره منشأهای زیستی و تأثیر علم و تکنولوژی مدرن بر اندیشۀ اسلامی. در نهایت، بخش سوم کتاب به متن سخنرانی ویژه سیدحسین نصر در کنفرانس بین‌المللی علم در نظام اسلامی در قرن بیست و یکم اختصاص دارد که در اسلام‌آباد در مارس 1995 برگزار شد. این کنفرانس نقطۀ عطفی در ارتباطات علمی و معنوی این دو محقق بود و زمینه‌ساز دوستی و همکاری‌های آینده آن‌ها گردید. با مطالعه این کتاب، خوانندگان می‌توانند به تفکر عمیق‌تری درباره ارتباط میان علم و دین بپردازند و به نوعی آمادگی ذهنی برای مواجهه با پرسش‌های پیچیده و چالش‌های موجود در این زمینه پیدا کنند. «اسلام، علم، مسلمانان و فناوری» نه تنها یک اثر علمی است، بلکه به ما یادآوری می‌کند که چگونه می‌توان با نگاه عمیق و تحلیلی به مسائل، به درک بهتری از واقعیت‌های موجود دست یافت و به سوی آینده‌ای روشن‌تر گام برداشت.

خواندن کتاب اسلام علم مسلمانان و فناوری را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

کتاب «اسلام، علم، مسلمانان و فناوری» به‌خاطر جمع‌آوری مقالات تحقیقی، گفت‌وگوها و سخنرانی‌های ویژه در یک جا، دارای سبک متنوعی است که این تنوع، کتاب را برای خوانندگان زیادی قابل فهم می‌سازد. این اثر به ویژه به افرادی که به مطالعات اسلامی، فلسفه علم، تاریخ علم و تکنولوژی و همچنین به بررسی روابط فرهنگی و علمی میان اسلام و دنیای مدرن علاقه‌مند هستند، پیشنهاد می‌شود. دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به مباحث علمی و فلسفی می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند و به درک بهتری از چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی مسلمانان در دنیای معاصر دست یابند. 

در بخشی از کتاب اسلام علم مسلمانان و فناوری می‌خوانیم:

یک نقد اسلامی همه‌جانبه لازم است، نه‌تنها از آنچه علم مدرن هست، بلکه به‌رغم ادعای بسیاری از هواداران و مروجان آن، از آنچه علم مدرن نیست. چنین نقدی باید براساس دانش باشد و نه شعار. علم مدرن تنها علم مشروع نسبت به نظم طبیعی نیست و یک علم طبیعت است که فقط در حیطۀ فرضیاتش در مورد ماهیت موضوع شناسایی و شناسندۀ متفکر مشروع است. مسلمانان بدون انکار مشروع بودن علم مدرن در حیطۀ خودش، باید فضای عقلانی اسلامی سنتی را حفظ کنند تا نگرش اسلامی به ماهیت واقعیت که با اخلاق اسلامی مطابق است، به‌صورت مشروعی تداوم پیدا کند. در غیر این صورت اگرچه ممکن است جابه‌جایی جهان عقلانی اسلام با جهانی عقلانی ناشی از علم مدرن، ممالک اسلامی را ثروتمند و قدرتمند کند، ولی در عوض منجر به تخریب نفوذ اخلاق اسلامی بر جامعۀ بزرگ‌تر اسلامی خواهد شد و در این شرایط، اهمیتی ندارد که دانشمندان مسلمان چند بار نماز بخوانند. این واقعه هم در غرب مسیحی مشاهده می‌شود و هم در بخش‌هایی که مسلمانان متجدد، قسمت عمدۀ میراث معنوی و اخلاقی خود را به نام «جهان‌بینی علمی» رها کرده‌اند. این جهان‌بینی از یک سو توسط مارکسیسم که امروزه اغلب منسوخ شده، به‌عنوان شعار شبه‌دینی ترویج می‌شد و از دیگر سو، سکولاریسم و طبیعت‌گرایی (= مذهب اصالت طبیعت) از آن پرچمی ساختند تا ذیل آن، بسیاری از سکولاریست‌ها، اومانیست‌ها و سایر نیروهای ضددینی غرب با هم متحد شوند. سرانجام مهم‌ترین نقد، مربوط به (ادعای) نگرش خنثی و بی‌طرف علم مدرن نسبت به دین و نقش فوق‌العادۀ علم در خلق یک فضای ذهنی است که از خدا و واقعیات اخروی تهی است و بنابراین، در نهایت چنین علمی «غیرواقعی» است. بسیاری از نویسندگان غربی کوشیده‌اند نشان دهند علم مدرن در برابر دین نیست و لزوماً خدا را انکار نمی‌کند و بسیاری از مسلمانان نیز چنین ادعا می‌کنند. ولی در طول اغلب این بحث‌ها نه از علم ، بلکه همیشه از دین خواسته شده تا خود را اصلاح کند یا تعالیم خود، به‌ویژه ادعاهایش در مورد شناخت واقعیت فراطبیعی و نیز طبیعی را تغییر دهد. در نتیجه بعد از چهار قرن از خیزش علم مدرن، دین تا حدودی به حاشیه رفته است، نه علم