کتاب «حکمت تاریخ: نگرشی بر فلسفه تاریخ در پرتو معارف قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)» اثر آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری است. این کتاب با رویکردی حکمی و فلسفی، به بررسی فلسفه تاریخ می‌پردازد و تلاش می‌کند مبدا، مسیر و منتهای تاریخ اجتماعی بشر را بر اساس معارف وحیانی قرآن و اهل بیت (علیهم السلام) تبیین و تحلیل کند. در این اثر، فلسفه تاریخ از منظر توحیدی و وحیانی مطرح شده و جریان توحید در تاریخ اجتماعی انسان بررسی می‌شود؛ همچنین نقش اراده‌های انسانی و نیروهای مؤثر در تکامل تاریخ و صف‌بندی‌های تاریخی مورد تحلیل قرار گرفته است. کتاب سه بخش اصلی دارد: مبانی و ارکان فلسفه تاریخ، ابتدا و انتهای تاریخ، و مسیر تاریخ. نویسنده که از استادان برجسته حوزه و فلسفه است، در این کتاب با استفاده از معارف ثقلین و مباحث فلسفی و کلامی، نظریه تکامل تاریخ را بر پایه نظام معارف وحیانی تشریح می‌کند و اهمیت شناخت عوامل مؤثر در پیشرفت یا عقب‌گرد تاریخ اجتماعی را برجسته می‌سازد. کتاب برای پژوهشگران، دانشجویان فلسفه، کلام و مطالعات دینی و علاقه‌مندان به فهم عمیق‌تر فلسفه تاریخ اسلامی اثری مهم و کاربردی محسوب می‌شود.

درباره کتاب «حکمت تاریخ: نگرشی بر فلسفه تاریخ در پرتو معارف قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)»

فلسفه تاریخ در کتاب «حکمت تاریخ: نگرشی بر فلسفه تاریخ در پرتو معارف قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)» بر مبنای معارف قرآن و اهل بیت (ع) شکل می‌گیرد به این صورت که: ربوبیت خداوند محور تاریخ اجتماعی انسان است: تاریخ اجتماعی و زندگی جمعی انسان‌ها بر محور توحید و ربوبیت خداوند شکل می‌گیرد و اراده الهی، به ویژه اراده انبیا و اولیاء معصوم (ع)، محور اصلی تحولات تاریخی است. اراده‌های انسانی نیز در سطحی پایین‌تر و در ذیل اراده الهی عمل می‌کنند. تاریخ قانونمند و دارای حکمت است: قرآن کریم تاریخ را صرفاً نقل وقایع نمی‌داند بلکه آن را دارای قوانین کلی و حکمت‌های الهی می‌شناسد که در همه جوامع جاری است. قرآن پس از ذکر حوادث تاریخی، قوانین کلی را استخراج می‌کند که به نوعی فلسفه تاریخ یا سنت‌های الهی نامیده می‌شود. تکامل تاریخ بر پایه نظام معارف وحیانی: کتاب نظریه تکامل تاریخ را بر اساس نظام معارف وحیانی قرآن و اهل بیت تشریح می‌کند و مبدأ، مسیر و منتهای تاریخ اجتماعی بشر را با استناد به معارف ثقلین (قرآن و اهل بیت) تحلیل می‌کند. نقش عبادت و بندگی در پیشرفت تاریخ: بندگی و عبادت اولیای معصوم (ع) و مؤمنان، به عنوان تجلی اراده الهی، عامل هدایت و تکامل جامعه بشری در تاریخ است. تاریخ به عنوان عرصه تقابل حق و باطل: اراده‌های انسانی در تاریخ دو جبهه حق و باطل را شکل می‌دهند که این تقابل، محور اصلی حرکت و تکامل تاریخی است. قرآن به عنوان منبع اصلی فلسفه تاریخ: قرآن با ذکر داستان انبیا و عبرت‌آموزی از تاریخ، فلسفه تاریخ را از حالت اسطوره‌ای و داستانی صرف خارج کرده و آن را به علمی قانونمند و هدفمند تبدیل می‌کند. بنابراین، فلسفه تاریخ در این کتاب با تکیه بر آموزه‌های توحیدی، نبوی و علوی، تاریخ را فرآیندی هدفمند، قانونمند و تحت هدایت الهی می‌داند که در آن اراده‌های انسانی در چارچوب اراده ربوبی نقش‌آفرینی می‌کنند و مسیر تکامل و قرب به خداوند را طی می‌کنند.

خواندن کتاب «حکمت تاریخ: نگرشی بر فلسفه تاریخ در پرتو معارف قرآن و اهل بیت (علیهم السلام)» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به فلسفه تاریخ که می‌خواهند نگرشی عمیق، حکمی و توحیدی به تاریخ اجتماعی بشر بر اساس معارف قرآن و اهل بیت (ع) پیدا کنند. کسانی که به مطالعات دینی، کلام اسلامی و فلسفه اسلامی علاقه‌مندند و می‌خواهند ارتباط میان اعتقادات دینی و تحلیل‌های تاریخی را درک کنند. مخاطبانی که به فهم نظام‌مند و علمی از جریان توحید در تاریخ اجتماعی بشر و نقش انبیا و اولیاء الهی در تکامل تاریخ علاقه دارند. افرادی که به برنامه‌ریزی اجتماعی و فهم عوامل پیشرفت یا عقب‌گرد جوامع انسانی توجه دارند و به دنبال چارچوب نظری برای تحلیل تاریخ و آینده‌اند. علاقه‌مندان به آثار آیت‌الله سید محمدمهدی میرباقری که از شاگردان برجسته فلسفه و کلام حوزه علمیه قم هستند و آثارشان در حوزه فلسفه دین و تاریخ مورد توجه است. با توجه به علایق شما در فلسفه اسلامی، کلام و مطالعات قرآنی، این کتاب می‌تواند منبعی مفید و الهام‌بخش برای تعمیق فهم فلسفی و دینی تاریخ باشد.