بازگشت

کتاب بازگشت اثر علی شریعتی، یکی از آثار مهم این فیلسوف و جامعه‌شناس ایرانی است که به موضوع بازگشت به خویشتن انسان، به ویژه در جوامع اسلامی و شرقی، می‌پردازد. شریعتی در این کتاب تأکید می‌کند که بازگشت به خویشتن اصیل، نه به معنای نژادپرستی یا واپس‌گرایی، بلکه بازگشت به هویت فرهنگی و دینی واقعی است که از طریق ایمان و آگاهی حاصل می‌شود. به طور خلاصه، «بازگشت» کتابی است که به بازشناسی هویت دینی و فرهنگی، نقد غرب‌زدگی، و ضرورت اصلاح دینی و فرهنگی در جوامع شرقی و اسلامی می‌پردازد و راهکارهایی برای رهایی از انحطاط فرهنگی و اجتماعی ارائه می‌دهد.

درباره کتاب بازگشت

در «بازگشت»، شریعتی به نقد نگاه غرب به انسان شرقی می‌پردازد و تفاوت‌های تاریخی، فرهنگی و فکری میان شرق و غرب را برجسته می‌کند. او معتقد است که انسان شرقی در وضعیت انحطاطی قرار دارد که هم جنبه اقتصادی و صنعتی دارد و هم از دست دادن روح خدایی و آگاهی انسانی است. راه رهایی از این وضعیت، بازگشت به خویشتن و ایجاد رنسانس اسلامی و اصلاح دینی است که بتواند انسان را به آگاهی و خودآگاهی برساند. کتاب شامل سه بخش اصلی است: سخنرانی درباره بازگشت به خویشتن، بررسی مفصل مفهوم بازگشت به کدام خویشتن، و ترجمه و تحلیل اثر فرانتس فانون درباره جامعه و استعمار. شریعتی در این اثر به اهمیت بازسازی هویت اسلامی و ایرانی اشاره دارد و معتقد است که تنها از طریق شناخت ریشه‌های تاریخی و فرهنگی می‌توان به آزادی و پیشرفت رسید. «بازگشت» برای کسانی که به فلسفه، اندیشه‌های اجتماعی و دینی و مسائل هویت فرهنگی در جهان مدرن علاقه‌مندند، اثری مهم و الهام‌بخش است که نقدی بر تمدن غربی و پاسخی به نیازهای فرهنگی و اجتماعی جوامع اسلامی ارائه می‌دهد. همچنین شریعتی در این کتاب از روشنفکران می‌خواهد اسلام را از قالب سنت‌های ناآگاهانه بیرون آورده و به عنوان یک ایدئولوژی آگاه‌کننده و مترقی معرفی کنند.

خواندن کتاب بازگشت را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

پیام‌های فرهنگی و هویتی در کتاب «بازگشت» علی شریعتی حول محور بازگشت مردم به هویت‌های فرهنگی و دینی اصیل شکل گرفته است. شریعتی معتقد است که این بازگشت به خویشتن اصیل، اساس مقاومت در برابر هژمونی فرهنگی، سیاسی و اقتصادی غرب است و باید دین و فرهنگ به درون خود نگاه کنند تا از آلودگی‌هایی مانند ارتجاع، ستمگری و بت‌پرستی پاک شوند. او تأکید می‌کند که بازگشت به خویشتن به معنای بازگشت به فرهنگ اسلامی و هویت ایرانی-اسلامی است، نه بازگشت به ایران پیش از اسلام یا نژادپرستی. شریعتی اسلام را باید از قالب سنت‌های ناآگاهانه و واپس‌گرا بیرون آورد و به عنوان ایدئولوژی آگاهی‌بخش، مترقی و معترض معرفی کرد که بتواند انسان را به خودآگاهی و مسئولیت اجتماعی برساند. شریعتی همچنین به مسئله از خودبیگانگی فرهنگی و تاریخی می‌پردازد و این که استعمار و استثمار، همراه با استبداد و استحمار، باعث گمگشتگی هویت شده‌اند. او بازگشت به خویشتن را صعود از این وضعیت از خودبیگانگی به مرحله خودزایی و خودآگاهی انسانی می‌داند که باید توسط روشنفکران زمان‌شناس و مسئولیت‌پذیر هدایت شود. در نهایت، پیام اصلی کتاب، تأکید بر بازشناسی ریشه‌های فرهنگی و دینی به عنوان شناسنامه هویت ملی و دینی است که می‌تواند در برابر هجوم ایده‌های وارداتی و استعمار فرهنگی مقاومت کند و راهنمایی برای «چگونه بودن» و «چگونه رفتن» ملت باشد. این بازگشت، پاسخی به نیاز به هویت زنده، پویا و آگاه در جامعه معاصر است. خلاصه پیام‌های فرهنگی و هویتی کتاب «بازگشت» علی شریعتی: لزوم بازگشت به هویت فرهنگی و دینی اصیل به عنوان منبع مقاومت در برابر سلطه غرب، نقد بازگشت‌های نژادپرستانه و ارتجاعی و تأکید بر هویت ایرانی-اسلامی، ضرورت اصلاح دین از سنت‌های ناآگاهانه به اسلام آگاهی‌بخش و مترقی، مقابله با از خودبیگانگی فرهنگی ناشی از استعمار، استبداد و استحمار، نقش روشنفکران مسئول و زمان‌شناس در هدایت بازگشت به خویشتن، بازشناسی ریشه‌های فرهنگی و دینی به عنوان شناسنامه هویت ملی و دینی و ایجاد هویتی زنده، پویا و آگاه برای مقابله با هجوم فرهنگی و فکری غرب.

در بخشی از کتاب بازگشت می‌خوانیم

علاقه‌مندان به مطالعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که به بررسی مسائل هویت، فرهنگ و دین در جوامع اسلامی و شرقی علاقه دارند. کسانی که به فلسفه اجتماعی و اندیشه‌های دینی و اجتماعی در زمینه بازشناسی هویت و نقد تمدن غرب علاقه‌مندند. روشنفکران، دانشجویان و پژوهشگرانی که می‌خواهند با دیدگاه‌های شریعتی درباره بازگشت به خویشتن، خودآگاهی و نقش فرهنگ در هویت ملی آشنا شوند. افرادی که به دنبال درک عمیق‌تر از چالش‌های فرهنگی و اجتماعی جوامع اسلامی و شرقی در برابر هجوم فرهنگی غرب هستند و به دنبال راهکارهایی برای حفظ و بازسازی هویت فرهنگی و دینی می‌گردند. کسانی که به دنبال متنی هستند که نقدی بر وضعیت موجود فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد و نقش روشنفکران را در تحول اجتماعی برجسته کند. بنابراین، «بازگشت» کتابی مناسب برای خوانندگانی است که می‌خواهند به صورت عمیق و انتقادی به مسائل هویتی، فرهنگی و دینی در جهان معاصر بپردازند و دغدغه بازسازی هویت و فرهنگ اصیل را دارند.