کتاب هردر، روشنگری و ضد روشنگری نوشته‌ی  آیزایا برلین با ترجمه و گردآوری طاهره عالی‌نژادیان، اثری تحلیلی و فلسفی است که به بررسی جایگاه یوهان گوتفرید هردر، فیلسوف آلمانی قرن هجدهم، در میان دو جریان فکری بزرگ تاریخ یعنی روشنگری و ضد روشنگری می‌پردازد. این کتاب در سه بخش ارائه شده و تلاشی است برای شناخت عمیق‌تر هردر، افکار ریشه‌دارش و تأثیر آن‌ها بر اندیشه‌ی مدرن. برلین، با دیدگاهی روشنفکرانه و تاریخی، نشان می‌دهد که چرا هردر یکی از چالش‌برانگیزترین و تأثیرگذارترین متفکران دوران خود بوده است.

درباره کتاب هردر، روشنگری و ضد روشنگری

کتاب با مقدمه‌ای درباره زندگی، اندیشه‌ها، و موقعیت تاریخی هردر آغاز می‌شود و تصویری دقیق از جایگاه او در میان متفکران قرن هجدهم ارائه می‌دهد. در این بخش به مسائلی همچون فلسفه تاریخ، مفهوم ملی‌گرایی، و پیوندهای هردر با رمانتیسم و تاریخ‌گرایی پرداخته شده است.
بخش دوم شامل مقاله‌ای از آیزایا برلین با عنوان «جنبش ضد روشنگری» است که در آن ریشه‌ها و انگیزه‌های مخالفت با جریان روشنگری در اروپا بررسی می‌شود. برلین در این بخش، با نگاهی انتقادی به ایده‌های جهانی‌گرایانه، عقل‌گرایانه و نظام‌مند روشنگری، چهره‌هایی همچون روسو، هامان و هردر را به‌عنوان متفکرانی معرفی می‌کند که در برابر این جریان ایستادند.
بخش سوم کتاب به مقاله‌ای دیگر از برلین با عنوان «هردر و جنبش روشنگری» اختصاص دارد که در آن سه ایده‌ی محوری اندیشه‌ی هردر یعنی مردم‌گرایی، بیان‌گرایی و کثرت‌گرایی به‌تفصیل تحلیل می‌شود. این مفاهیم، به‌ویژه در برابر یکسان‌سازی‌های روشنگری و نظام‌سازی‌های افراطی عقل‌گرایان، موضعی انتقادی می‌گیرند و به دفاع از تنوع فرهنگی، اصالت درونی افراد و تفاوت‌های بنیادین ملت‌ها می‌پردازند.
هردر که خود در دل دوران روشنگری زیست، در عین همدلی با برخی آموزه‌های آن، ضعف‌های بنیادین این جنبش را نیز می‌دید و نقد می‌کرد. او مخالف ساده‌سازی‌های عقل‌گرایانه و تعمیم‌های نظام‌مند بود و در مقابل، بر فردیت، تاریخ‌مندی و تجربه زیسته‌ی انسان‌ها تأکید داشت.

خواندن کتاب هردر، روشنگری و ضد روشنگری را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

کتاب هردر، روشنگری و ضد روشنگری اثری مناسب برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به فلسفه، اندیشه سیاسی، تاریخ فرهنگ و علوم انسانی است. همچنین برای خوانندگانی که می‌خواهند ریشه‌های فکری مفاهیمی چون ملی‌گرایی، تاریخ‌گرایی و کثرت‌گرایی را بهتر درک کنند، این کتاب دریچه‌ای روشن و تحلیلی فراهم می‌کند. نگاه دقیق و چندلایه‌ی آیزایا برلین به اندیشه‌های هردر، این اثر را به یکی از منابع معتبر و ارزشمند در زمینه شناخت جدال تاریخی عقل و احساس، روشنگری و نقد آن تبدیل کرده است.