کتاب ایران و عصر روشنگری، مجموعه‌ای میان‌رشته‌ای است که به بررسی پیوندهای کمتر شناخته‌شده میان ایران و جریان‌های فکری روشنگری اروپا می‌پردازد. این اثر به ویراستاری سیروس مسروری، ویتنی منیز و جان کریستین لاورسن گردآوری شده و شامل مجموعه‌ای از مقالات است که به تعاملات فکری و فرهنگی میان ایران و اروپا در عصر روشنگری می‌پردازند. این کتاب با به چالش کشیدن روایت‌های اروپامحور از روشنگری، نشان می‌دهد که چگونه اندیشه‌ها و تاریخ ایرانی در شکل‌گیری مباحث کلیدی روشنگری درباره حکومت، مذهب و تمدن نقش داشته‌اند.

درباره کتاب ایران و عصر روشنگری

کتاب ایران و عصر روشنگری در چندین بخش تنظیم شده که هرکدام به جنبه‌ای از نقش ایران در اندیشه‌ی روشنگری اختصاص دارند. مقالات این کتاب به دو حوزه اصلی می‌پردازند: نخست، بازنمایی ایران در آثار متفکران اروپایی مانند مونتسکیو، ولتر و روسو، و دوم، تعامل اندیشمندان ایرانی با آرمان‌های روشنگری. در بخش اول، نویسندگان بررسی می‌کنند که چگونه متفکران اروپایی از ایران به‌عنوان ابزاری مفهومی برای نقد یا تأیید ایده‌های سیاسی و فلسفی خود استفاده کرده‌اند. برای مثال، مونتسکیو در روح القوانین ایران را نماد استبداد می‌داند، در حالی که ولتر از تساهل مذهبی ایرانیان ستایش می‌کند. این برداشت‌های متضاد، بازتابی از تنش‌های روشنگری درباره ماهیت قدرت و حکومت است.
در بخش دوم، کتاب به بررسی واکنش‌های متفکران ایرانی به ایده‌های روشنگری می‌پردازد. این مقالات نشان می‌دهند که چگونه دانشمندان و دولتمردان ایرانی مفاهیمی مانند عقل، پیشرفت و اصلاحات سیاسی را درک کرده و با زمینه‌های محلی خود تطبیق داده‌اند. این تحلیل، دیدگاه رایجی را که تأثیرگذاری فکری را یک‌سویه و از غرب به شرق می‌داند، به چالش می‌کشد و بر ماهیت متقابل این تبادلات تأکید می‌کند.
یکی از موضوعات کلیدی کتاب، مشروعیت سیاسی در اندیشه‌ی روشنگری است. متفکران اروپایی مدل‌های پادشاهی ایران را با ساختارهای سیاسی اروپا مقایسه کرده و از آن برای بررسی مفاهیمی همچون سلطنت، حکومت مشروطه و استبداد بهره می‌گرفتند. پیچیدگی اداری و دستاوردهای فرهنگی ایران، نقطه‌ی مقابل حکومت‌های اروپایی قرار می‌گرفت و باعث شد فیلسوفان روشنگری درباره‌ی ماهیت حکمرانی عادلانه تأمل کنند.
موضوع مهم دیگر، تساهل مذهبی و کثرت‌گرایی دینی است. بسیاری از متفکران روشنگری ایران را به‌عنوان جامعه‌ای می‌دیدند که در آن ادیان مختلف تحت حکومتی نسبتاً مداراگرانه همزیستی داشتند. این برداشت‌ها، چه بر مبنای واقعیت و چه حاصل ایده‌آل‌گرایی، بر مباحث اروپایی درباره‌ی جایگاه دین در زندگی عمومی و رابطه‌ی کلیسا و دولت تأثیر گذاشت.

خواندن کتاب ایران و عصر روشنگری را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

این کتاب به پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های تاریخ، فلسفه، علوم سیاسی و مطالعات فرهنگی، به ویژه کسانی که به تاریخ فکری ایران و اروپا علاقه‌مند هستند، توصیه می‌شود. همچنین، علاقه‌مندان به مطالعات میان‌فرهنگی و تبادلات فکری بین شرق و غرب می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند. کتاب ایران و عصر روشنگری برای کسانی که می‌خواهند با روایتی نو و جهانی از عصر روشنگری آشنا شوند، انتخابی ایده‌آل است.