امپراتوری اسلامی

حدود 1400  سال پیش، زمانی که اروپای غربی در قرون تاریک تحلیل میرفت،صحراهای عربستان به یک امپراتوری درخور توجه هستی بخشید. جنگجویان عرب،که دین تازهای به نام اسلام محرکشان بود، در ظرف یک دهه آنچه را اکنون سوریه،فلسطین، مصر و بیشتر عراق است فتح کردند. آنها در ظرف کمی بیش از یک قرنامپراتوریای را بنا نهادند که بخشهای عمدهای از سه قاره - آفریقا، آسیا و اروپا - رادربر میگرفت و جانشین تمدن‌های قدیمیتر بیزانس در غرب و ایران ساسانی درشرق شد. امپراتوری‌ای که این جنگجویان راه خدا ایجاد کردند در اوج خود بزرگتر از امپراتوریروم بود و از اسپانیا و پرتغال در غرب تا مرزهای هندوستان و چین در شرق امتدادداشت. امپراتوری اسلامی، در جریان این گسترشیابی، دین و زبان خود را برایمردمانی با پیشینه‌های قومی، دینی و زبانی مختلف به ارمغان آورد. نه امپراتوری‌های روم، بریتانیا، یا روسیه چنین جمعیت گوناگونی را به خود جذب کردند و نه هیچ امپراتوری دیگری پیش یا پس از آن. به گفته پژوهشگر آلبرت هورانی، امپراتوریاسلامی از وحدتی برخوردار بود که مرزهای زمانی و مکانی را درنوردید؛ زبان عربی توانست راه به دیوان بگشاید و در سرتاسر دنیا نفوذ کند؛ مجموعه دانشی که سلسلهایاز آموزگاران بلندآوازه آن را طی قرنها انتقال دادند، جامعهای اخلاقی را محفوظ نگه‌داشت، حتی زمانی که فرمانروایان تغییر کردند؛ مکان‌های زیارتی، مکه و بیتالمقدس، قطب‌های ماندگار دنیای انسانی بودند، هر چند قدرت از شهری به شهردیگر نقل مکان می‌کرد.