حظ کردیم و افسوس خوردیم

و سفرنامهٔ کتاب حظ کردیم و افسوس خوردیم به نخستین سفر مظفرالدین‌شاه قاجار به فرنگ در ذی‌حجهٔ 1317 قمری مربوط می‌شوند و در دو سوی یک دفترچهٔ جلد چرمی مشکی، به قطع شانزده در ده سانتی‌متر، نوشته شده‌اند؛ دفترچه‌ای که میان مجموعه‌ای از اسناد و عکس‌های شخصی به‌جامانده از خاندان معیرالممالک پیدا شده است.
 پس از تحقیق و بررسی، روشن شد که این دو سفرنامه از دوستعلی خان معیرالممالک و میرزاحسن خان مستوفی‌الممالک (فرزند و داماد دوست‌محمدخان معیرالممالک) پیش‌ازاین انتشار نیافته‌اند و اولین‌بار است که منتشر می‌شوند. وجه اشتراک دو سفرنامه این است که نویسندگان هر دو جوان‌اند و دنیا ندیده، و نسبتشان باقدرت و ثروت بسیاری از موانع را از سر راهشان برداشته است. هر دو به بهانهٔ همراهی با مظفرالدین‌شاه عازم سفرند و درعین‌حال، چون می‌خواهند مستقل باشند، چند ماه بعد از شروع سفر شاه، قدم در راه می‌گذارند.
 برای تکمیل این سفرنامه‌ها و شکل‌گرفتن تصویر کامل‌تری از این سفر بخش‌های دیگری نیز به کتاب حظ کردیم و افسوس خوردیم افزوده شده است. خاطرات سفر فرنگ دوستعلی خان که سال‌ها قبل برای مجلهٔ یغما نوشته شده و همچنین ترجمهٔ مطلبی که روزنامه‌ای فرانسوی دربارهٔ او منتشر کرده، در ادامهٔ روزنوشت‌های او آورده شده است. نسخهٔ روزنامهٔ مذکور از میان اسناد به‌جامانده از خاندان معیرالممالک به‌دست‌آمده و اولین‌بار است که ترجمهٔ فارسی آن منتشر می‌شود.
 علاوه بر آنچه گفتیم، هشت نامه هم از این سفر باقی‌مانده که خواندن آن‌ها می‌تواند ما را با احوال نویسندگانشان بیشتر آشنا کند. در پایان کتاب هم عکس‌های متنوعی از این سفر منتشر شده، از پرتره‌های دوستعلی خان گرفته تا عکس‌هایی از گردش‌های جمعی جوانان ذوق‌زدهٔ فرنگی‌پوش و البته عکس‌های متفاوتی از مظفرالدین‌شاه. بیشتر این عکس‌ها پیش‌ازاین منتشر نشده‌اند و دیدنشان شاید درک درست‌تری از حال و هوای سفر به فرنگ در سال‌های دور به ما عرضه کند.