کتاب «واپسین شطحیات» شامل یادداشت‌های دوران بیماری فریدریش نیچه است که توسط یوهان خوک، زبان‌شناس دانشگاه لیدن، جمع‌آوری شده و نخستین بار در سال 1998 با عنوان «من مرده‌ام چون احمقم» منتشر شد. این اثر تنها نوشته‌های نیچه است که بین سال‌های 1889 تا 1897، یعنی دوران کسوف معنوی او، به تحریر درآمده و می‌توان آن را واپسین نوشته‌های او دانست. عنوان اصلی کتاب به زبان فرانسه «mort parce que bête» است. این کتاب شامل گزیده‌ای از عبارات کوتاه و گزینگویه‌هایی است که نیچه در دوران بیماری روانی خود نوشته است و به نوعی بازتابی از وضعیت ذهنی و فلسفی او در آن دوره به شمار می‌رود. مطالب کتاب به بررسی کسوف معنوی نیچه، ریشه‌ها و اهمیت حادثه‌های مرتبط با این دوره می‌پردازد و در هفت بخش تنظیم شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به «روزشمار کسوف معنوی نیچه» و «تبارشناسی کسوف معنوی نیچه» اشاره کرد. این اثر به دلیل محتوای خاص و شرایط نگارش آن، از اهمیت ویژه‌ای در شناخت آخرین دوران زندگی و افکار نیچه برخوردار است.

درباره کتاب «واپسین شطحیات»

یوهان خوک، زبان‌شناس دانشگاه لیدن، یادداشت‌های دوران بیماری نیچه را جمع‌آوری کرد تا این نوشته‌ها که تنها آثار نیچه در دوران کسوف معنوی و بیماری روانی‌اش هستند، حفظ و منتشر شوند. این اقدام به دلیل اهمیت ویژه این یادداشت‌ها در شناخت آخرین دوران زندگی و افکار نیچه صورت گرفت، به‌ویژه که پس از درگذشت نیچه، خواهرش الیزابت فورستر-نیچه دست‌نوشته‌های او را به گونه‌ای ویرایش و بازنویسی کرد که دیدگاه‌های نیچه دچار تحریف و پیچیدگی شد و به نفع ایدئولوژی ملی‌گرایانه و فاشیستی مورد سوءاستفاده قرار گرفت. بنابراین، جمع‌آوری و انتشار این یادداشت‌ها توسط یوهان خوک به منظور ارائه تصویری دقیق‌تر و اصیل‌تر از نیچه و افکارش بود. کسوف معنوی نیچه که به دوران فروپاشی روانی و جنون او اشاره دارد، تأثیر عمیقی بر نوشته‌ها و افکار او گذاشت. در این دوره، نوشته‌های نیچه دچار ابهام، هذیان و تضادهایی شدند که نشان‌دهنده وضعیت ذهنی خاص او بود؛ به گونه‌ای که برخی پژوهشگران معتقدند این حالت نوعی جنون عرفانی و خلسه معنوی است که با عرفان ایرانی و نگاه مولوی خویشاوندی دارد. این کسوف معنوی باعث شد که نیچه در برخی نوشته‌هایش به زبان شطح (گفتارهای غریب و گاه متناقض) روی آورد که بیانگر سرمستی و حالت خاص ذهنی او بود و نه صرفاً فروپاشی عقلانی. برخی محققان حتی شک دارند که جنون نیچه کاملاً واقعی بوده و معتقدند او ممکن است آگاهانه وارد این وضعیت شده باشد تا با نقشی بازی کردن، جامعه و اطرافیانش را به چالش بکشد. از نظر فلسفی، این دوره کسوف معنوی باعث شد نیچه به مفاهیم عمیق‌تری مانند «ابر-مرد»، «بازگشت جاودانه» و «اراده به قدرت» بپردازد و در عین حال نقدهای تندتری نسبت به حقیقت مطلق، دین، اخلاق مسیحی و نیهیلیسم ارائه دهد. نوشته‌های او در این دوران سرشار از جملات قصار، کنایه‌ها و مباحث پیچیده‌ای درباره اخلاق، زیبایی‌شناسی، معرفت‌شناسی و خودآگاهی است که بازتابی از بحران عمیق وجودی و فلسفی اوست. به طور خلاصه، کسوف معنوی نیچه باعث شد نوشته‌های او از حالت فلسفی و منطقی صرف به سمت بیان‌های شاعرانه، عرفانی و گاه متناقض سوق پیدا کند که این امر هم به غنای فلسفی آثارش افزود و هم پیچیدگی و ابهام در فهم آن‌ها را افزایش داد.

خواندن کتاب «واپسین شطحیات» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

کتاب «واپسین شطحیات» به دلیل محتوای خاص و پیچیده‌اش، بیشتر به کسانی توصیه می‌شود که به فلسفه عمیق، به‌ویژه فلسفه نیچه، علاقه‌مندند و می‌خواهند با آخرین دوران فکری و روانی این فیلسوف بزرگ آشنا شوند. همچنین برای پژوهشگران و دانشجویان فلسفه که می‌خواهند درک دقیق‌تری از کسوف معنوی نیچه و تأثیر آن بر افکار و نوشته‌هایش داشته باشند. علاقه‌مندان به فلسفه غرب و به‌ویژه کسانی که به فلسفه اگزیستانسیالیسم، پست‌مدرنیسم و فلسفه معاصر علاقه‌مندند. خوانندگانی که به متون فلسفی با زبان شاعرانه، گزینگویه و عبارات کوتاه و تأمل‌برانگیز علاقه دارند. افرادی که می‌خواهند با جنبه‌های کمتر شناخته شده و شخصی‌تر نیچه، از جمله دوران بیماری و بحران‌های روانی او، آشنا شوند. این کتاب به دلیل ماهیت خاص یادداشت‌های نیچه در دوران کسوف معنوی، نیازمند مطالعه دقیق و تأمل عمیق است و برای خوانندگان عادی که به دنبال متون ساده و روان هستند، ممکن است دشوار باشد.