ریزش ها و رویش ها : در بین خواص صدر اسلام

کتاب ریزش ها و رویش ها : در بین خواص صدر اسلام ريزش‌ها و رويش‌ها در بين خواص صدر اسلام"‌ ضمن بيان مقدّمه‌اي مفصّل در تبيين زمينه‌ها و بسترهاي سياسي شكل‌گيري شورش عليه خليفه سوّم و احزاب رقيب براي جانشيني وي، نقش ويژه صحابه و خواص جامعه اسلامي در فتنه جمل و صفين را مورد بررسي قرار داده است. این اثر کوشیده در قالبی منسجم به سابقه و شرح مختصري از زندگاني و احوال سيزده تن از صحابه بزرگ که در گذر زمان دچار لغزش شده و امام حق را واگذاردند بپردازد و علل این ریزش‌ها را مورد واکاوی قرار دهد. همچنین بخش دیگری از کتاب به بررسی احوال سیزده تن از خواص رويشي جامعه آن روز پرداخته است. اين كتاب، علي‌رغم حجم نه چندان زياد (۱۴۰ صفحه)، بيش از ۳۰۰ پاورقي و حدود ۵۰۰ مورد ارجاع به منابع اصيل تاريخ صدر اسلام دارد و به لحاظ حجم تحقيق و تتبّع، قابل توجّه است. فهرست مطالب كتاب به شرح زير است: - جريان اعتراض عمومي عليه عثمان - تبعات قتل خليفه - آفات نهادينه­شده در زندگي صحابه - مصائب حكومتي علي(ع) - ريزش‌ها و رويش‌ها در بستر فتنه­هاي دوران حكومت علي(ع) سال‌هاست بحث «ريزش‌ها و رويش‌ها» در بين خواصّ، در ادبيات انقلاب اسلامي وارد شده و با گذشت حوادث مختلف، نمود بيشتري يافته است. در واقع بسياري از پدیده‌های اجتماعي - سياسي صدر اسلام پس از تشكيل حكومت ديني و مواجهه با مشكلات و عبور از گردنه‌ها، اهميّت خويش را نشان داده و موضوع عملکرد خواص در مواجهه با حاکمیت اسلامی نیز از جمله این موارد است. به هرحال بايد اذعان داشت كه صدر اسلام با زاويه ديد حکومت اسلامي و گفتمان ناشی از آن، مطالعه و تحقيق نشده و سينه‌ی پُرسخن آن به كلام درنيامده است. این کتاب در باب ریزش‌ها به شرح سابقه، احوال و عاقبت شخصیت‌هایی همچون زبير، طلحه، سعد‌بن أبي‌وقاص، محمد بن‌مسلمه، زيد بن‌ثابت، عبدالله بن‌سلام، صهيب بن‌سنان، اسامه بن‌زيد، ابوسعيد خدري،‌ حسان بن‌ثابت،‌ سعد بن‌عباده، قدامه بن‌مظعون، فضاله بن عبيد پرداخته است. در این کتاب همچنین به شرح سابقه، احوال و عاقبت رويش‌هایی همچون عمار ياسر، مالك اشتر، محمد بن‌أبي‌بكر، قيس بن‌سعد، حجر بن‌عدي،‌ عدي بن‌حاتم، خذيمه بن‌ثابت ذوشهادتين، سهل بن‌حنيف،‌ قرظه بن‌كعب، صعصعه بن صوحان،‌ عمرو بن‌حمق خزاعي، كميل بن‌زياد،‌ زيد بن صوحان نیز پرداخته است.