خطابه‌های اخلاقی

کتاب «خطابه‌های اخلاقی» اثر استاد شهید مرتضی مطهری مجموعه‌ای از مباحث اعتقادی، اخلاقی، تربیتی و اجتماعی است که در قالب خطابه‌هایی برای برنامه هفتگی رادیو ایران در دهه 1330 تا 1340 شمسی نوشته و اجرا شده‌اند. این کتاب با نثری روان و شیوا، مفاهیم بلند قرآنی و روایی را به زبان ساده برای عموم مردم تبیین می‌کند و هدف آن تقویت آگاهی دینی، خودشناسی و روح مسئولیت‌پذیری در مخاطبان است. در این مجموعه، استاد مطهری به موضوعاتی چون توحید، ایمان، اخلاق اسلامی، ارزش‌های معنوی، تقویت اراده، عدالت، استقلال فکر، محاسبه نفس، و رابطه ایمان و عمل می‌پردازد. کتاب در دو جلد منتشر می‌شود که جلد اول شامل 56 خطابه است و جلد دوم نیز مباحث تکمیلی اخلاقی را در بر می‌گیرد. این اثر به دلیل بیان روان و محتوای کاربردی، برای علاقه‌مندان به مباحث اخلاقی، دانشجویان، پژوهشگران و عموم مردم که می‌خواهند اخلاق را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار گیرند، بسیار مناسب است.

درباره کتاب «خطابه‌های اخلاقی»

کتاب «خطابه‌های اخلاقی، جلد دوم» استاد شهید مرتضی مطهری مباحث توحید را به عنوان یکی از اصول بنیادین ایمان و اخلاق اسلامی مطرح می‌کند و تأکید دارد که توحید نه تنها یک عقیده نظری بلکه یک جهان‌بینی عملی است که باید در زندگی روزمره انسان تأثیرگذار باشد. در این کتاب، توحید به معنای یگانگی خداوند و نفی هرگونه شریک برای او تبیین شده و اثر آن در شکل‌دهی به رفتار، اخلاق و تصمیم‌گیری‌های فردی و اجتماعی بررسی می‌شود. از دیدگاه مطهری، باور به توحید باعث می‌شود انسان در همه امور زندگی خود را وابسته به خدا بداند و از او مدد بخواهد، که این امر به پاک‌سازی روح از صفات رذیله و شکوفایی صفات حسنه می‌انجامد. توحید به عنوان مبنای ایمان، زمینه‌ساز استقلال فکر، محاسبه نفس و تقویت مسئولیت‌پذیری است و به انسان کمک می‌کند تا در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی، با اتکا به قدرت مطلق خداوند، استقامت و امید داشته باشد. همچنین، توحید در این کتاب به عنوان ریشه همه نیکی‌ها و خوبی‌ها معرفی شده و تأکید می‌شود که تحقق توحید در زندگی، به معنای قرار دادن خداوند به عنوان تنها «مسبب الاسباب» و پروردگار حقیقی است که این باور، انگیزه و جهت‌گیری اخلاقی انسان را شکل می‌دهد و موجب سلامت روانی، معنوی و اجتماعی می‌گردد. در نتیجه، «خطابه‌های اخلاقی» توحید را به عنوان مبنایی برای تربیت توحیدی معرفی می‌کند که در آن انسان با تمرکز بر یگانگی خداوند، از تعلقات مادی و نفس اماره رها شده و به سوی کمال و سعادت حقیقی حرکت می‌کند. این نگاه توحیدی، هم در بعد فردی و هم در بعد اجتماعی، مسیر رشد و شکوفایی اخلاقی و معنوی را هموار می‌سازد.

خواندن کتاب «خطابه‌های اخلاقی» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

علاقه‌مندان به مباحث اخلاق اسلامی و تربیتی که می‌خواهند مفاهیم اخلاقی و دینی را به زبان ساده و عمیق بیاموزند. کسانی که به دنبال تقویت خودشناسی، مسئولیت‌پذیری دینی و رشد معنوی در زندگی فردی و اجتماعی هستند. دانشجویان، پژوهشگران و استادان حوزه‌های اخلاق، فلسفه دین و علوم انسانی که می‌خواهند با دیدگاهی علمی و قرآنی به مسائل اخلاقی بنگرند. افرادی که دغدغه اصلاح فردی و اجتماعی دارند و می‌خواهند در برابر فسادهای اخلاقی و اجتماعی مقاومت کنند. کسانی که می‌خواهند با نگاهی جامع به موضوعاتی چون توحید، عدالت اجتماعی، استقلال فکر، محاسبه نفس و رابطه ایمان و عمل آشنا شوند. این کتاب به دلیل تنظیم شدن خطابه‌ها برای مخاطب عام و استفاده از آیات و روایات، برای عموم مردم نیز بسیار مناسب است و می‌تواند راهنمایی عملی برای زندگی بهتر و اخلاقی‌تر باشد.

در بخشی از کتاب «خطابه‌های اخلاقی» می‌خوانیم

باید به این نکته توجه داشت که جبن و ترس تنها در برابر خوف جان و در میدان جنگ نیست، در امور مربوط به وجود انسان ممکن است رخنه پیدا کند: جبن در حراست مال، جبن در حراست شخصیت... بسیاری از افراد پیدا می‌شوند که واقعاً به امور دینی عقیده و ایمان دارند و اگر خودشان تنها باشند یا در یک محیط مذهبی باشند اعمال و فرائض مذهبی را انجام می‌دهند ولی اگر با اشخاص لامذهب روبرو شدند جرأت اظهار عقیده ندارند.... یکی از مظاهر ایمان، شجاعت در اظهار عقیده و شجاعت در عمل طبق عقیده و ایمان است. آن کس که چنین شهامتی ندارد شایسته نام مقدس ایمان نیست. آری گاهی واقعاً خطرهای بزرگی مانند کشته شدن در میان است. در اینجا البته خود دین هم اجازه نمی‌دهد که انسان لجاجت و سرسختی نشان دهد و بی جهت ضرری به خود بزند. انسان گاهی با یک آدم پر رو روبرو می‌شود که به زور و اصرار انجام کاری را از او می‌خواهد در صورتی که انجام آن کار مطابق مصلحت و تصویب عقل و دین نیست. اینجاست که فرق آدم شجاع و جبان ظاهر می‌شود. «لاینبغی للمومن أن یکون جباناً» [ترس زیبنده انسان مومن نیست]. دیگری در موضوعی که در صلاحیت او نیست اظهار عقیده می‌کند و پشت سر هم تصدیق می‌خواهد. اگر طرف ضعیف باشد سر را به علامت تصدیق تکان می‌دهد ولی اگر قوی باشد صریحاً می‌گوید که عقیده تو باطل است و لااقل سکوت می‌کند و او را «اغراء به جهل» خودش نمی‌کند. فرق آدم شجاع و جبان در این گونه موارد ظاهر می‌شود.