روان‌شناسی سلبریتی

کتاب «روان‌شناسی سلبریتی» نوشته گیل استیور، اثری پژوهش‌محور است که به بررسی روانشناختی و جامعه‌شناختی پدیده سلبریتی و فرهنگ مرتبط با آن می‌پردازد. نویسنده با زبانی ساده و قابل فهم، عوامل روانشناختی و اجتماعی شکل‌گیری سلبریتی‌ها، تفاوت میان سلبریتی و شهرت، چالش‌های زندگی افراد مشهور و ارتباط آن‌ها با هوادارانشان را تحلیل می‌کند. این کتاب بر پایه مطالعات نظری و پژوهش‌های میدانی نوشته شده و گیل استیور در آن از تجربیات خود در تعامل با سلبریتی‌های مشهور مانند مایکل جکسون، مدونا و کارداشیان‌ها بهره گرفته است. همچنین به نقش رسانه‌ها، به ویژه رسانه‌های اجتماعی، در گسترش فرهنگ سلبریتی و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی این پدیده پرداخته می‌شود. کتاب شامل شش فصل است که موضوعاتی چون تعریف سلبریتی، نظریه‌های روانشناسی مرتبط، تفاوت سلبریتی و شهرت، چالش‌های زندگی سلبریتی‌ها، رابطه آن‌ها با هواداران و نقش رسانه‌های اجتماعی را پوشش می‌دهد. این اثر برای دانشجویان روانشناسی، پژوهشگران حوزه رسانه و فرهنگ، و همه علاقه‌مندان به فهم بهتر پدیده سلبریتی و تأثیرات آن در جامعه مناسب است.

درباره کتاب «روان‌شناسی سلبریتی»

چرا مجذوب سلبریتی‌هایی می‌شویم که به عمرمان با آنها ملاقات نکرده‌ایم؟ شهرت و سلبریتی بودن چه فرقی با هم دارند؟ رسانه‌های اجتماعی چگونه می‌توانند موج نویی از سلبریتی‌سازی ایجاد کنند؟ روان‌شناسی سلبریتی خاستگاه‌های فرهنگ سلبریتی را می‌کاود، و نیز روابطی را که سلبریتی‌ها با هوادارانشان دارند، این را که شهرت قادر است چه اثری بر سلبریتی‌ها بگذارد و اینکه چه چیزی تصور ما را از سلبریتی‌های محبوبمان شکل می‌دهد. سلبریتی در فضای رسانه‌ای زندگی می‌کند. بدون گفت‌وگو از سلبریتی‌ها (به قول بعضی‌ها «شایعات» دربارۀ آنها)، شهرت یا سلبریتی وجود ندارد، و بدون رسانه‌ای برای گفت‌وگو و پخش شایعه، واقعاً سلبریتی‌ای در کار نیست. سلبریتی امر اجتماعی است. در خلأ وجود ندارد. دربارۀ سلبریتی، به‌خصوص در همین بیست سال اخیر، مطالب فراوانی نوشته‌اند، اما هنوز رسیدن به تعریف موجزی از آن دشوار است. مفهوم سلبریتی صرفاً معروفیت یا «شهرت» نیست، بلکه چرایی معروفیت شخص است. کارن استرنهایمر سلبریتی را این‌طور تعریف می‌کند: «هر کسی که حداقل لازمی از غریبه‌ها تماشایش می‌کنند، ملتفت او می‌شوند و او را می‌شناسند». کنجکاوی دربارۀ زندگی شخصی است که مرزهای سلبریتی را مشخص می‌کند. در اغلب نوشته‌های مربوط به سلبریتی، این کلمه در حکم اسم به کار می‌رود. کسی سلبریتی است. اما اگر سلبریتی را خصوصیت فرد، یعنی صفت او، در نظر بگیریم و نه اسمش، چه اتفاقی می‌افتد؟ در آن صورت می‌توانیم همان‌طور دربارۀ سلبریتی صحبت کنیم که دربارۀ دیگر خصوصیات افراد بحث می‌شود. نخ تسبیحی در شخصیت‌پژوهی وجود دارد که می‌کوشد بین حالت و خصلت تمایز قائل شود. مثلاً کلمۀ برونگرایی در «فلانی برونگراست» خصلت فرد است؟ یا مثلاً در «امروز فلانی برونگراست» حالت است؟ گِیل اِستیوِر استاد دانشگاه امپایر استیت نیویورک است. او سی سال اخیر را صرف مطالعۀ روابط میان هواداران و سلبریتی‌ها از دیدگاه مشاهدۀ مشارکتی کرده است. «روان‌شناسی سلبریتی» از کتاب‌های مجموعهٔ «روان‌شناسیِ همه‌چیز» است. این مجموعه به بررسی عوامل روانی پنهانی می‌پردازد که ما را از امیال و نفرت‌ورزیِ ناخودآگاه به غرایز طبیعی اجتماعی سوق می‌دهند. هریک از این کتاب‌های جذاب و آموزنده و عمیق که فرد متخصصی در حوزۀ خود نگاشته است به بررسی این موضوع می‌پردازد که دانشِ مبتنی بر تحقیق چگونه با حکمت عامیانه و رایج مقایسه می‌شود، و نشان می‌دهد که روان‌شناسی چگونه می‌تواند فهم ما را به‌درستی از زندگی نوین غنی سازد. زبان سادهٔ کتاب‌ها به فهم بهتر خواننده کمک می‌کند.

خواندن کتاب «روان‌شناسی سلبریتی» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

دانشجویان و پژوهشگران روانشناسی و جامعه‌شناسی که می‌خواهند با تحلیل روانشناختی و اجتماعی پدیده سلبریتی و فرهنگ مرتبط با آن آشنا شوند و نقش رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های اجتماعی، را در شکل‌گیری این فرهنگ درک کنند. علاقه‌مندان به مطالعه فرهنگ معاصر، رسانه‌ها و تأثیرات اجتماعی سلبریتی‌ها که می‌خواهند بدانند چرا مردم به افراد مشهور جذب می‌شوند و تفاوت میان شهرت و سلبریتی بودن چیست. فعالان حوزه رسانه، بازاریابی و سیاست که می‌خواهند با سازوکارهای سلبریتی‌سازی و تأثیر آن بر رفتار مخاطبان و جامعه آشنا شوند. کسانی که به روانشناسی اجتماعی و ارتباط میان افراد مشهور و هوادارانشان علاقه‌مندند و به دنبال منبعی ساده و پژوهش‌محور برای فهم بهتر این رابطه هستند. همچنین این کتاب برای خوانندگانی که به مطالعات بین‌رشته‌ای روانشناسی، فرهنگ رسانه‌ای و جامعه‌شناسی علاقه دارند، منبعی مفید و جذاب است. کتاب با زبانی روان و مثال‌های ملموس، ابعاد مختلف پدیده سلبریتی را بررسی می‌کند و برای کسانی که می‌خواهند درک عمیق‌تری از این پدیده اجتماعی و روانشناختی داشته باشند، بسیار مناسب است.

در بخشی از کتاب «روان‌شناسی سلبریتی» می‌خوانیم

«سلبریتی‌ها کسانی هستند که توجه ما را جلب می‌کنند به نظر وان کریکن (2012) در جامعهٔ درهم‌تافتهٔ ما توجهْ سرمایهٔ کمیابی است. چیزهایی هم که توجه ما را جلب می‌کنند آن‌قدر زیادند که در چیزهایی که لازم است انتخاب کنیم باید مشکل‌پسند باشیم. سلبریتی‌ها کسانی هستند که توجه ما را با خصوصیات یا دستاوردها یا رفتارهای غیرعادی خود جلب می‌کنند. زمانی که کسی موفق شد توجه ما را به خود جلب کند، می‌توانیم بگوییم که به دلیل موفقیت‌ها یا سایر خصوصیات بی‌همتا و چشمگیرش در حالت سلبریتی قرار دارد یا ما او را سلبریتی می‌شماریم. گاهی اوقات صِرف برخورداری از خصوصیات خاص جلب توجه می‌کند، مانند مورد اسکار وایلد، که در قرن نوزدهم تصمیم گرفت با حداکثر شناعت جلب توجه کند. وایلد مدت‌ها قبل از دستاوردی سزاوار شهرت، به حالت سلبریتی رسیده بود. توجه به شخص مشهور (سلبریتی دستاوردی) پس از دستاوردی از راه می‌رسد، اما آن دسته از افرادی که غایتشان توجه است، گاهی اوقات واقعاً هیچ کاری نکرده‌اند و دستاوردی نداشته‌اند، بلکه از ابزارهای مختلفی برای جلب توجه بهره برده‌اند. سلبریتیِ بدون شهرت همین است، شهرت نیز به معنای تشخص با معروفیت به دلیل انجام کاری شایان توجه است. خانوادهٔ کارداشیان مستندترین نمونهٔ توجه‌جویانی هستند که دستاورد آنچنانی نداشته‌اند، اما فقط آنها نیستند که این چنین‌اند. اغلب اوقات شخص پس از دستیابی به شهرت، سلبریتی می‌شود، مانند مورد چارلز لیندبرگ که پس از اولین پرواز به آن سوی اقیانوس اطلس سلبریتی شد، اما اسکار وایلد نمونهٔ کسی است که سلبریتی شد و تازه بعد از اینکه حسابی معروف بود، کتاب‌ها و نمایش‌نامه‌هایی نوشت که امروز معروفیتش را مدیون آنهاست. اگر معروف نشده بود، کسی متوجه نمایش‌نامه‌های او می‌شد؟ سؤال سختی است -سؤالی که نمی‌شود راحت جوابش را داد، اما راحت می‌شود حدس زد که نه، شاید کسی ملتفت نمایش‌نامه‌هایش نمی‌شد.»