بیلیارد در ساعت نه و نیم

کتاب «بیلیارد در ساعت نه و نیم» نوشته هاینریش بل، نویسنده برجسته آلمانی و برنده جایزه نوبل ادبیات است که در سال 1959 منتشر شده و یکی از پیچیده‌ترین و برجسته‌ترین آثار او به شمار می‌رود. این رمان وقایع یک روز مشخص، یعنی ششم سپتامبر 1958، را روایت می‌کند و داستان حول سه نسل از خانواده فهمل، خانواده‌ای معمار و سرشناس در آلمان پس از جنگ جهانی دوم می‌چرخد. هانریش فهمل، پدربزرگ خانواده و معمار صومعه باشکوه سن آنتونی، تولد هشتاد سالگی خود را جشن می‌گیرد و این مناسبت باعث گردهمایی اعضای خانواده می‌شود. داستان با استفاده از تکنیک جریان سیال ذهن و تک‌گویی‌های درونی یازده راوی مختلف، خاطرات و رویدادهای گذشته را به شکل غیرخطی بازگو می‌کند. این سبک روایت باعث می‌شود خواننده واقعیت را از خلال دیدگاه‌های متفاوت و گاه متضاد شخصیت‌ها تجربه کند و پرسش‌هایی درباره اعتماد به روایت‌ها برایش ایجاد شود. تم اصلی کتاب درباره پرسش «ساختن یا ویران کردن» است؛ پدربزرگی که خلق می‌کند، پسری که اثر پدر را در جنگ ویران می‌کند و نوه‌ای که در تلاش برای بازسازی آن است. این اثر نقدی عمیق بر جامعه آلمان پس از جنگ، نسل‌ها، وفاداری، رنج، و تأثیرات جنگ جهانی دوم است و مخالفت نویسنده با فاشیسم و بیزاری از جنگ در سراسر داستان مشهود است. نام کتاب برگرفته از عادت وسواس‌گونه رابرت فهمل، پدر خانواده، است که هر روز رأس ساعت نه و نیم تا یازده در هتل پرنس هانریش بیلیارد بازی می‌کند. «بیلیارد در ساعت نه و نیم» رمانی مدرن و تأثیرگذار است که با پرداخت پیچیده و شیوه روایت نوآورانه، خواننده را به عمق تحولات تاریخی و روانشناسی شخصیت‌ها می‌برد و تصویری چندوجهی از تاریخ و جامعه آلمان ارائه می‌دهد. این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات مدرن، داستان‌های تاریخی و روانشناسی شخصیت‌ها، و کسانی که به بررسی تأثیرات جنگ و تحولات اجتماعی علاقه دارند، اثری ارزشمند و خواندنی است.

درباره کتاب «بیلیارد در ساعت نه و نیم»

داستان در یکی از روزهای پاییز سال 1958 روایت می‌شود اما مملو از زخم‌ها و خاطرات سه نسل است. نویسنده از طریق فلش بک کاراکترها به ماجرای زندگی خانواده‌ی فَهمِل می‌پردازد. هانریش فَهمِل، بزرگ خاندان فهمل، تولد هشتاد سالگی خود را جشن گرفته است و همه‌ی خانواده به مناسبت این جشن تولد گرد هم آمده‌اند. او یکی از ماهرترین معماران شهر است و صومعه‌ی باشکوه سن آنتونی اثر اوست. صومعه‌ای که رابرت فهمل، پسر او،‌ در آخرین روزهای جنگ جهانی دوم مجبور به تخریب آن می‌شود. بعدها پسر او به بازسازی این صومعه می‌پردازد. رابرت که برخلاف میل خود در جنگ جهانی دوم شرکت کرده، تلاش می‌کند تا به زندگی قبلی خود برگردد. همان زندگی‌ای که جنگ هنوز آن را ویران نکرده و ردی از نابودی بر آن به جای نگذاشته بود. رابرت فهمل به یک برنامه‌ی دقیق پایبند است. او هر روز در ساعت نه و نیم در هتل پرنس هانریش بیلیارد بازی می‌کند. زمانی که دوستی قدیمی این برنامه‌‌ی روزمره را به هم می‌ریزد، رابرت مجبور می‌شود با خاطرات دردناکی روبه‌رو شود. خاطراتی که مطمئن نیست بتواند سنگینی بار رنج آن‌ها را به دوش بکشد. کتاب بیلیارد در ساعت نه و نیم (Billiards at Half Past Nine) درباره‌ی ساختن و ویران کردن است. خانواده‌ای سرشناس که در طبقه‌ی فرهیخته‌ی جامعه قرار می‌گیرند اما هنوز نتوانسته‌اند در برابر تخریب و یا بنا کردن به پاسخی قطعی دست بیابند. پدربزرگی که خلق می‌کند، پسری معمار که آنچه پدر آفریده از بین می‌برد و نوه‌ای که اصرار دارد اثری از خود در جهان به یادگار بگذارد. این اثر بیانیه‌ای درباره‌ی سردرگمی،‌ عصبانیت‌، وفاداری و اندوه کشوری‌ست که در آن تمام آرزوها و ایده‌آل‌های یک نسل، همچون بنایی، توسط نسل بعدی فرو می‌ریزد. جایی که هیچ چیز جز روابط شخصی و خانوادگی دوام نمی‌آورد و آینده جز به خرابه‌های گذشته پیوند نخواهد خورد. هاینریش بل (Heinrich Boell) این اثر را در سال 1959 تالیف کرد. مخالفت شدید او با فاشیسم اساس این داستان تکان‌دهنده را تشکیل می‌دهد. بیزاری او از جنگ در این کتاب، همچون آثار دیگر او،‌ بسیار مشهود است.

خواندن کتاب «بیلیارد در ساعت نه و نیم» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

علاقه‌مند به ادبیات اروپای غربی و آثار هاینریش بل هستند و می‌خواهند با یکی از پیچیده‌ترین و برجسته‌ترین رمان‌های او آشنا شوند. خوانندگان حرفه‌ای و علاقه‌مند به رمان‌های مدرن و چندلایه که از روایت‌های غیرخطی و چند راوی لذت می‌برند و می‌خواهند به عمق روانشناسی شخصیت‌ها و تحولات تاریخی نفوذ کنند. کسانی که به مطالعه آثار کلاسیک تاریخی و نقد اجتماعی پس از جنگ جهانی دوم علاقه دارند و می‌خواهند تأثیرات جنگ و فاشیسم را در زندگی انسان‌ها و نسل‌ها بررسی کنند. افرادی که به ادبیات فلسفی و موضوعات اگزیستانسیالیستی علاقه‌مندند، زیرا کتاب پرسش‌هایی درباره هویت، وفاداری، ساختن و ویران کردن مطرح می‌کند و با توجه به علاقه شما به ادبیات فلسفی، می‌تواند برایتان جذاب باشد. کسانی که به دنبال آثار برندگان جایزه نوبل ادبیات و رمان‌هایی با ارزش ادبی بالا هستند. این کتاب برای خوانندگانی که به دنبال داستانی ساده و سرراست هستند مناسب نیست و نیازمند تمرکز و حوصله برای درک روایت پیچیده و چندوجهی آن است. بنابراین، «بیلیارد در ساعت نه و نیم» گزینه‌ای عالی برای علاقه‌مندان به ادبیات عمیق، تاریخی، فلسفی و روانشناسی است که می‌خواهند تجربه‌ای متفاوت و پرچالش از رمان مدرن داشته باشند.

در بخشی از کتاب «بیلیارد در ساعت نه و نیم» می‌خوانیم

ترسش بیجا بود. خاطره به احساس مبدل نشد؛ همچنان به صورت فرمول ماند؛ از هم نپاشید تا به تکه‌هایی از رنج و اندوه یا سرور و بهجت بدل شود؛ در نتیجه نگرانی و دلواپسی هم به بار نیاورد. دل در این ماجرا دخالت نکرد. دمدمه‌ی غروب بین مهمانخانه و صومعه، یعنی جایی که فعلاً آجرهای برشته‌ی ارغوانی را روی هم تلنبار کرده‌اند ایستاده بود. در کنارش ژنرال اوتو کوسترس ایستاده بود؛ کسی که در وجودش کندذهنی و حماقت به یک فرمول معین تبدیل شده بود: میدان تیر. سروان فهمل، سرهنگ دوم شریت و دو استوار به نام‌های کاندرس و هوخ‌برت. این سه با قیافه‌هایی بسیار جدی «اوتوی میدان تیر» را قانع کرده بودند که حتی در برابر بناهایی چنان معزّز و مقدس هم نباید به خود تزلزل راه داد. افسرانِ دیگر اعتراض می‌کردند، آدمکش‌هایی که اشکشان دم مشکشان بود در باب لزوم حفظ و حراست از میراث فرهنگی داد سخن می‌دادند و حتی از دهان یکی از آن‌ها عبارت ناهنجارِ «خیانت به وطن» بیرون پرید؛ اما هیچ‌یک از این مخالفت‌ها نتوانست در برابر فصاحت کلام و منطق استوار شریت عرض‌اندام کند. لحن مصمم و نافذ او هیچ تردیدی در مورد ضرورت تخریب بنا برای ژنرال باقی نگذاشت: «و حتی اگر لازم باشد که ما نمونه‌ای ارائه کنیم و نشان بدهیم که هنوز هم که هنوز است به پیروزی اعتقاد داریم، آقای ژنرال، بهتر است به این کار دست بزنیم؛ یک چنین فداکاری و گذشتی برای مردم و سربازان این نکته را روشن می‌کند که ما هنوز هم به پیروزی اعتقاد داریم.» و در همین‌جا بود که این کلام گهربار بر زبان ژنرال جاری شد: «من تصمیم خودم را گرفتم؛ آقایانِ عزیز منفجرش کنید. وقتی پای پیروزی در میان است، دیگر حتی از یادگارهای مقدس فرهنگی خود نیز نباید مضایقه کنیم؛ پس کار را تمام کنید، آقایان.»