نیچه و مسیحیت

به اعتقاد نیچه مسیحیت دچار نوعی انحراف در طول تاریخ حیات خود شده است که مسبب آن پیروان و مروجان آن بوده‌اند. یاسپرس در این کتاب به بررسی انتقادی آراء نیچه در این زمینه پرداخته است و از این رهگذر به نیچه انتقاد می‌کند.
کتاب "نیچه و مسیحیت" از دو قمست تشکیل‌شده است. قسمت اول از یک اثر مفصل یاسپرس در باب نیچه (1) گزینش‌شده که ازنظر مترجم برای فهم اثر حاضر کمک بسیار خوبی است. در این قسمت، با عنوان "درآمد"، مباحث ارزنده‌ای به‌عنوان زمینه‌سازی برای درک و فهم نظریات نیچه مطرح‌شده است. یاسپرس در باب زندگی نیچه، سیر تکاملی او، اندیشه و آثارش، نحوه فهم آثار او و درنهایت وابستگی فهم به سرشت مفسر مطالب قابل‌توجهی بیان می‌کند.
قسمت دوم که قسمت اصلی کتاب است، از یک دیباچه و چهار بخش تشکیل‌شده است. یاسپرس در ابتدا طرح مسئله کرده و اهمیت و ضرورت آن را گوشزد می‌کند. پس‌ازآن به بحث و بررسی نظریات و اندیشه‌های نیچه در باب مسیحت می‌پردازد. نیچه بر این باور است که عصر کنونی دچار بحران سهمگینی است. این بحران ریشه‌های تاریخی عمیقی دارد که با کاوش دقیق و جدی معلوم می‌شود منشأ آن مسیحیت است و لذا هم برای فهم ژرف این بحران و هم برای گذر از آن باید مسیحیت را خوب و عمیق بررسی کرد و فهمید. بدین ترتیب سراسر کتاب تلاشی است در جهت فهمی نو از مسیحیت از منظری نیچه‌ای.
نکته مهم در باب این کتاب آن است که ارزش این اثر منحصر در درک و فهم مسیحیت ازنظر نیچه نیست. اگر این‌گونه باشد چنین نوشته‌ای نمی‌تواند برای فکر و فرهنگ ما ایرانیان چندان مفید باشد. واقعیت آن است که ارزش این کتاب و همانند آن برای فضای فکری و فلسفی کنونی ما بسیار حیاتی و ضروری است. امروزه در جامعه ما اقبال زیادی به نیچه وجود دارد. بسیاری از افراد بجای آنکه فلسفه را با افلاطون، ارسطو، ابن‌سینا، لایبنیتز و... بیاموزند آن را با سخنان نیچه فرامی‌گیرند و حقیقت را در آثار او جستجو می‌کنند. این امر بسیار مشکل‌ساز است؛ زیرا نیچه بشدت قابل سوء فهم است و به شکل‌های مختلفی می‌توان گفته‌های او را تفسیر کرد. البته خود او هم در این امر بی‌تقصیر نیست. بیشتر کتاب‌های او مجموعهٔ کلمات قصار او است. او در بیشتر موارد اندیشه‌هایی را که به ذهنش خطور می‌کرد یادداشت می‌نمود و سپس آن‌ها را کنار هم قرار می‌داد و به این صورت کتابی به وجود می‌آورد. به همین دلیل نوشته‌های او مجموعه‌های منسجم فلسفی نیست که همه سخنان و نظریات در آنجا باهم سازگار باشند. هرکسی می‌تواند آنچه را که می‌پسندد در آن بیابد. خود او در همین مورد می‌گوید که هیچ‌کس نمی‌تواند از اشیاء و اموری که در کتاب‌ها گنجانده و منظور شده‌اند، چیزی بیش ازآنچه خود می‌داند، بشنود. به همین دلیل است که نیچه برای هرکسی به‌شکلی خاص جلوه‌گر شده است. برای برخی افراد او همان کسی است که انحطاط تمدن غرب را خوب فهمیده است. برخی دیگر او را اعلام‌کننده عصر نهیلیسم مدرن می‌دانند. درزمینهٔ دین برخی افراد او را یک ملحد و ضد دین بزرگ بشمار آورده‌اند. بعضی بر این باورند درگیری شدید او با دین و به‌ویژه مسئله خدا نشان‌دهنده آن است که او به اهمیت عظیم این مطلب پی برده، هرچند راه و چاره‌ای برای این مشکل نیافته است. از همین روی همیشه روش فهم و تفسیر نیچه محل بحث‌وجدل جدی بوده است.