خاطرات مسکو: عشق ناخواسته در مقدمه کتاب «خاطرات مسکو» آمده است: «شرایط بسیار سخت زندگی، وقوع جنگ جهانی دوم، افشای شخصیت‌های واقعی اهل قلم و زندگی خصوصی آنها، آگاهی از نحوه اداره کشور (روسیه) توسط استالین و برخورد مستبدانه با جامعه هنرمندان و شاعران و سرکوب مخالفین به وضوح در این اثر منعکس شده است». این کتاب چهره متفاوتی از آنا آخماتوا و اوسیپ ماندلشتام و سایر شاعران و هنرمندان مطرح روسیه در زمان خفقان استالینی نشان می‌دهد و بسیاری از خواندن این کتاب و خاطرات تکان دهنده اِما گرشتین و مصائبی که بر چهره‌های ادبی مطرح آن روز روسیه رفته، دچار حیرت و شوکه شده‌اند. اِما گرشتین، پژوهشگر ادبیات روسیه و عضو اتحادیه ادبای این کشور 25 نوامبر 1903 در شهر دینابورگ روسیه به دنیا آمد و 12 سال پیش در شرایطی که حتی بسیاری از نویسندگان سال‌های پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی را هم به چشم دید، در سال 2002 و در سن 99 سالگی درگذشت. گرشتین که دومین فرزند خانواده‌اش بود، بعد از انقلاب اکتبر وارد دانشگاه مسکو شد و به تحصیل در رشته زبان و ادبیات روسی پرداخت و در سال 1025 از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. او سال‌ها با آخماتوا و ماندلشتام رابطه بسیار نزدیکی داشته و رویدادها و شرایط زندگی شاعران، نویسندگان و هنرمندان را در دوره استالین به خصوص دهه 30 و 40 میلادی در کتابش بازگو می‌کند. هنگامی که این کتاب منتشر شد، عده‌ای اِما گرشتین را تحسین کردند و بسیاری دیگر دشنامش دادند و او را آدمی بدجنس و پلید خواندند. گرشتین تقریباً هر آنچه را که امروز هولناک و باورنکردنی به نظر می‌آید، بر اساس خاطرات و دیده‌های خود نوشته است. او خود از دوران نوجوانی با احکام سنگین قضائی در یک نظام توتالیتری آشنا شد؛ یکی از پسرعموهایش در سال 1922 از سوی بلشویک‌ها به اعدام محکوم شده بود. او شاهد تبعیدها، مهاجرت‌ها، بگیر و ببندها و انواع ارعاب و تهدیدهای روسیه دوران استالین بوده و در این کتاب از همنشینی‌ها و همراهی‌هایش با شاعران و روشنفکران روس، گفته است. وی در سال 1928 با اوسیپ و نادژدا ماندلشتام آشنا شد و سرآغاز کتاب نیز همین‌جا است. اوسیپ ماندلشتام همان شاعری است که با سرودن یک شعر، تحت تعقیب قرار گرفت، دستگیر و سپس تبعید شد و شهید ادبی لقب گرفت. اما گرشتین خاطرات خود را سال‌ها بعد در دهه 1990 میلادی نوشت تا مشاهدات خود را از فجایع رفته بر روشنفکران روسیه در دوران تاریک استالینی بازگو کرده باشد. این کتاب همچنین روابط میان ادبای روسیه را به خوبی تشریح می‌کند و نحوه فعالیت و زیست آنها را در این دوران دشوار بازتاب می‌دهد.