سفر درونی

سخن از رومَنْ رولان نویسندهٔ بزرگ و انسان‌دوست و هنرشناس فرانسوی است که خالق حماسهٔ هنری ژان کریستف و حماسهٔ عشقی و اخلاقی جانِ شیفته و ده‌ها اثر شاهکار دیگر است.

ژان برتران بارِرْ(J. B. Barrere) نویسنده و منتقد معاصر فرانسوی دربارهٔ او می‌گوید: «در این نیم قرن اخیر و شاید – به‌‌استثنای ویکتور هوگو – در سیر تاریخ ادبیات فرانسه، نام هیچ نویسنده‌ئی به‌اندازهٔ نام رومن رولان این‌قدر احساسات مختلف و متضاد، این‌قدر شور و هیجان و این قدر علاقه و گرایش یا برعکس عدم علاقه و بیزاری برنیانگیخته است. یکی از نقادان هنر در حدود سال‌های 1930 می‌پرسید: مگر هنوز کتاب‌های رولان را می‌خوانند؟ بلی، هنوز می‌خواندند و رقم فروش و تیراژ کتاب‌‌هایش نشان می‌داد که هنوز طرفدارانش زیادند؛ چه، علاوه بر این که در 1915 جایزهٔ ادبی نوبل به‌‌او تعلق گرفته اعتبار و شهرت این نویسنده، بخصوص در خارج از وطنش، نه تنها کم نشده بلکه بر میزان آن افزوده نیز شده است. آمار نشان می‌دهد که 635 جلد از آثار او به‌‌بیش از بیست‌وپنج زبان ترجمه شده و انجمنی که به‌‌نام او بلافاصله پس از مرگش به‌‌ابتکار کلُودِل و آراگوُنْ – دو تن از برجسته‌ترین نویسندگان معاصر – در فرانسه تأسیس یافته امروز بر تعداد اعضای وابسته به‌‌آن از ایالات متحد آمریکا گرفته تا ژاپن و از آلمان گرفته تا اسرائیل، افزوده شده است. نام رومن رولان که در 1905 برای نسلی از جوانان بیست‌سالهٔ آن زمان علامتی و ندائی جهت برانگیختن شور و شوق بود در حال حاضر نیز نه تنها در بین کشورهای مختلف بلکه در بین فرقه‌ها و طریقه‌های مذهبی گوناگون و عقاید سیاسی مخالف خط رابطی به‌‌شمار می‌رود. در زمان حیاتش بارها پیش آمد که گروهی از جوانان آمریکائی را بر آن داشت تا از نام او برای نامگذاری مؤسسه‌ها و باشگاه‌ها و اجتماعات و انجمن‌ها و حتی برای نامگذاری کودکانشان استفاده کنند و به‌‌نام او افتخار کنند، هم اکنون نیز در آمریکا جوانان دربارهٔ زندگی و آثار او رساله‌ها می‌نویسند؛ در ژاپن و چین نمایشنامه‌های او را به‌روی صحنه می‌آورند و در هندوستان و اتحاد جماهیر شوروی رمان‌هایش جلسات بحث و انتقاد برمی‌انگیزند شاید تنها خود فرانسه است که با او به‌حالتی شبیه به‌‌قهر رفتار می‌کند، چرا؟ چون در آنجا می‌گویند رولان سَبْک ندارد! ولی این نقادّان سردرگم باید بدانند که یک اثر ادبی خوب باید دارای سه بُعدِ طول و عرض و عمق بوده و محتوای آن نیز قابل توجه باشد. و این‌ها همه در آثار او جمع است و کافی است در آن‌ها دقت شود تا صدق این مدّعا ثابت گردد.»