سفرنامه میرزا حسن خان - نوه صاحب دیوان - الفراریه

این سفرنامه، سفر یا فرار میرزا حسن‌خان، فرزند میرزا حسین‌خان مؤتمن‌الملک، نوة صاحب‌دیوان و نبیرة فتحعلی‌شاه قاجار را از تهران به تبریز، طی بیست‌وسه روز از تاریخ 10 رجب تا 3 شعبان 1301 قمری شرح می‌دهد که با وجود مدت زمان اندک سفر، موضوعات پراکنده و گسترده‌ای را در برمی‌گیرد. سفرنامه‌ای که نه‌تنها از نظر تعداد، تک‌نسخه‌ای و منحصربه‌فرد است، بلکه از نظر دلیل سفر و اتفاق‌های رخ داده در حین سفر نیز عجیب و کم‌نظیر است.
میرزا حسن‌خان نام این سفر ناگهانی را «الفراریه» گذاشته و علت آن را دلگیر شدن از پدر خویش ذکر نموده است. او که در تهران روزها را به بطالت می‌گذرانده است، از پدرش، میرزا حسین‌خان مؤتمن‌الملک، توقع حکومت یکی از مناطق یا نواحی تحت سیطره‌اش را دارد که با مخالفت او مواجه می‌گردد. جواب رد پدر چنان تند و قاطع است که عصبانیت و واکنش سریع او را به همراه دارد.