کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان» نوشته مهدی میرکیایی، جلد چهاردهم از مجموعه پانزده جلدی «سرگذشت استعمار» است. این جلد به استعمار قاره آفریقا و به‌ویژه به ماجرای هنری استنلی می‌پردازد که به عنوان گزارشگر و خبرنگار از پادشاه بلژیک مأموریت یافت تا کریمه را به مستعمرات بیافزاید. استنلی همچنین به کنگو سفر کرد و با دادن هدایایی مانند دستمال کاغذی و کلاه، از سران محلی خواست تا زمین‌ها و جنگل‌های اطراف را به او بفروشند. این جلد به استعمار قاره آفریقا و روش‌های استعمارگران برای به دست آوردن کنترل بر سرزمین‌های آفریقایی می‌پردازد. ماجرای استخدام هنری استنلی توسط پادشاه بلژیک برای خریداری سرزمین کنگو با استفاده از قراردادهای یک‌جانبه و هدایای کم‌ارزش. کتاب به موضوع برده‌داری و اسارت آفریقایی‌ها توسط استعمارگران نیز اشاره دارد و شرایط سخت و ظلمی را که بر آن‌ها وارد شد، به تصویر می‌کشد. کتاب «فارغ التحصیل زندان» برای نوجوانان و جوانانی که به تاریخ استعمار و برده‌داری علاقه‌مندند و می‌خواهند با واقعیت‌های تلخ این دوران آشنا شوند، بسیار مناسب است. این جلد از مجموعه «سرگذشت استعمار» با روایتی مستند و جذاب، به بررسی روش‌های استعمارگران در آفریقا می‌پردازد و به مخاطبان کمک می‌کند تا با تاریخ این قاره آشنا شوند.

درباره کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان»

محتوای کتاب «فارغ التحصیل زندان»: شرح مأموریت استنلی برای خرید زمین‌های وسیع در قلب آفریقا با استفاده از قراردادهایی که به سران قبایل ارائه می‌داد. این قراردادها معمولاً با هدایا و اقلامی مانند دستمال کاغذی، کلاه، کت‌های روشن و شیشه‌های نوشیدنی امضا می‌شدند، در حالی که مفهوم مالکیت شخصی زمین برای بومیان آفریقا ناشناخته بود. بررسی چگونگی خرید بیش از یک و نیم میلیون کیلومتر مربع زمین، معادل هفت برابر مساحت کشور بلژیک، از طریق این معاملات ظاهراً ساده اما در واقع استعماری. پرداختن به تجارت برده و برده‌داری در سرزمین‌های بومی، همچنین تأثیرات استعمار بر کشورهای خاورمیانه مانند عثمانی، فلسطین، عراق، مصر و کویت. شرح جنگ جهانی اول و تأثیر آن بر فروپاشی امپراتوری عثمانی و تقسیم آن به کشورهای کوچک تحت سلطه استعمارگران. بررسی بهره‌برداری حداکثری استعمارگران از منابع غنی آفریقا و سو استفاده از ساکنان اصلی آن، از جمله داستان‌های غم‌انگیز تجارت برده، تبعیض نژادی و حکومت آپارتاید در آفریقای جنوبی. کتاب تصویری نسبتاً جامع و جمع‌وجور از قرن‌ها استعمار تا اواخر قرن بیستم در آفریقا ارائه می‌دهد. بخش‌های کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان» به روش‌های استعمارگران برای خرید زمین‌ها اختصاص دارد. در این کتاب روایت می‌شود که چگونه هنری استنلی، روزنامه‌نگار مأمور پادشاه بلژیک، با استفاده از قراردادهایی که به سران قبایل آفریقایی ارائه می‌داد، زمین‌های وسیعی را به قیمت‌های ناچیز خریداری کرد. این قراردادها معمولاً با هدایا و اقلامی مانند دستمال کاغذی، کلاه، کت‌های روشن و شیشه‌های نوشیدنی امضا می‌شدند، در حالی که مفهوم مالکیت شخصی زمین برای بومیان آفریقا ناشناخته بود. به این ترتیب بیش از یک و نیم میلیون کیلومتر مربع زمین، معادل هفت برابر مساحت بلژیک، به این شیوه به استعمارگران واگذار شد. این بخش‌ها به طور خاص به شیوه‌های فریبکارانه و استعماری در خرید زمین‌ها، سوءاستفاده از ناآگاهی بومیان و قراردادهای نابرابر می‌پردازند که پایه‌های استعمار و استثمار در آفریقا را شکل دادند. این روایت‌ها با زبانی ساده و مستند برای نوجوانان و علاقه‌مندان به تاریخ نوشته شده‌اند و نشان‌دهنده روند تدریجی و پنهان استعمار از طریق قراردادهای ظاهراً قانونی است.

خواندن کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

خواندن کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان» به نوجوانان و دانش‌آموزان دوره متوسطه (پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم) و همچنین همه کسانی توصیه می‌شود که به تاریخ، به‌خصوص تاریخ استعمار و استثمار سرزمین‌ها علاقه‌مندند. این کتاب با زبانی ساده و روان، روایتگر تاریخ استعمار و استثمار قاره آفریقا و مناطق دیگر است و به شکل داستانی و مستند، فرآیند تاریخی 300 ساله استعمار را به مخاطب معرفی می‌کند. از آنجا که کتاب به موضوعات مهمی مانند مأموریت هنری استنلی برای خرید زمین‌های وسیع در آفریقا، فتح مصر توسط ناپلئون بناپارت و تأثیرات استعمار بر مردم و سرزمین‌های بومی می‌پردازد، برای نوجوانان و علاقه‌مندان به تاریخ سیاسی، اجتماعی و اقتصادی جهان بسیار آموزنده و جذاب است. همچنین این کتاب در جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شایسته تقدیر شده است که نشان‌دهنده کیفیت محتوایی آن است. بنابراین، «فارغ التحصیل زندان» انتخاب مناسبی برای نوجوانان و دانش‌آموزان است که می‌خواهند با زبانی ساده و داستانی، تاریخ استعمار و پیامدهای آن را بشناسند و درک عمیق‌تری از روابط تاریخی و جهانی پیدا کنند.

در بخشی از کتاب «سرگذشت استعمار 14: فارغ التحصیل زندان» می‌خوانیم

«مصری‌ها از هزاران سال پیش در ساحل نیل پنبه می‌کاشتند. چند کارخانهٔ ریسندگی، تنها کارخانه‌های مصر بودند که به دست اروپایی‌ها تأسیس شده بود. یکی از این اروپایی‌ها، یک فرانسوی به نام آلکسی ژومل بود. ژومل یک روز از پنجرهٔ کارخانه باغچهٔ خانهٔ همسایه را نگاه می‌کرد که متوجه شد الیاف پنبه‌ای که در باغچهٔ این خانه کاشته شده‌اند بلندتر از پنبه‌های دیگر هستند. ژومل به‌سرعت به سراغ همسایهٔ کارخانه رفت. زنی در را باز کرد. این زن برای برطرف‌کردن نیاز خانواده‌اش این پنبه را در باغچه می‌کاشت. ژومل از او خواست که کمی از الیاف پنبهٔ باغچه‌اش را به او بدهد. این الیاف، نه‌تنها بلندتر، بلکه محکم‌تر از پنبه‌های دیگر بودند. ژومل مقداری از دانه‌های آن پنبه را از زن همسایه گرفت و در باغچهٔ خانهٔ خودش کاشت و به‌زودی متوجه شد می‌تواند پنبه‌ای به دست آورد که قیمت آن دو تا چهار برابر پنبهٔ معمولی است. هنگامی که این خبر به محمدعلی رسید، دستور داد بذر این پنبهٔ مرغوب را به کشاورزان مصری بدهند. او فرمان‌هایی را هم برای بیشتر شدن تولید پنبه صادر کرد. مدتی بعد، کارخانه‌های زیادی برای ریسندگی پنبه، تولید پارچه و چاپ طرح‌های مختلف روی پارچه برپا شدند و پنبه مهم‌ترین منبع درآمد دولت مصر شد. محمدعلی خریدوفروش پنبه را فقط در اختیار دولت قرار داد. حکومت مصر، پنبهٔ کشاورزان را می‌خرید و با قیمت خوبی به بیگانگان می‌فروخت. محمدعلی میدانست که کشور‌های اروپایی همیشه در کمین مصر هستند تا آن را به اشغال درآورند. او برای دفاع از مصر به ارتشی قوی و مجهز نیاز داشت و برای داشتن چنین ارتشی به پول و صنایع جدید محتاج بود. محمدعلی که به مردم مصر قول داده بود مالیات‌ها را عادلانه‌تر دریافت کند، روش دریافت مالیات را تغییر داد. پیش‌ازاین، حاکمان بخش‌های مختلف کشور، به میل خود مالیاتی از مردم می‌گرفتند و بخشی از آن را به حکومت می‌دادند. محمدعلی دست این حاکمان را از مالیات کوتاه کرد و از کشاورزان خواست مالیات خود را به‌صورت مستقیم به خزانهٔ دولت پرداخت کنند. این روش، هم مردم را آسوده کرد و هم درآمد دولت را بسیار بیشتر کرد. بالا رفتن درآمد حکومت از کاشت پنبه و مالیات، باعث شد محمدعلی بتواند کارخانه‌های زیادی را در مصر تأسیس کند. کارخانه‌هایی که پارچه، شیشه، چرم، کاغذ، اسیدسولفوریک، باروت و تفنگ می‌ساختند. محمدعلی، سیصد دانشجوی مصری را به اروپا فرستاد و پس از مدتی دانشکده‌های پزشکی، مهندسی، شیمی، کشاورزی، حسابداری و زبان را راه‌اندازی کرد. او کارخانه‌های کشتی‌سازی را هم تأسیس کرد. اکنون محمدعلی می‌توانست ارتشی داشته باشد که سلاح‌هایش در داخل مصر ساخته می‌شد. او یک ارتش بزرگ 180. 000 نفری ساخت تا از مصر در برابر کشور‌های اروپایی دفاع کند؛ اما شاید این، تنها آرزوی او نبود. »