کتاب «النفس من کتاب الشفاء» اثر ابن سینا، فن ششم از بخش طبیعیات کتاب شفا است و یکی از مهم‌ترین آثار فلسفی درباره نفس و ابعاد وجودی انسان به شمار می‌رود. این کتاب در پنج مقاله تنظیم شده است: اثبات نفس و تعریف آن، بررسی قوای نفس نباتی، مباحث نور، روشنایی و رنگ، حواس باطنی حیوان و کیفیت نفس انسانی. ابن سینا در این اثر، با رویکردی فلسفی و تحلیلی، به اثبات وجود نفس، ماهیت و قوای آن، نسبت نفس و بدن، بقا یا فنای نفس پس از مرگ، و تفاوت دیدگاه خود با ارسطو می‌پردازد. او نفس را کمال بدن می‌داند اما برخلاف ارسطو، آن را قائم به بدن نمی‌داند و رابطه‌ای تعلقی میان نفس و بدن قائل است.

درباره کتاب النفس من کتاب الشفاء

ابن سینا تفاوت‌های مهمی میان نفس و دیدگاه ارسطو درباره آن بیان می‌کند: ارسطو نفس را صورت بدن می‌داند و آن را جزئی از جوهر واحد موجود زنده می‌شمارد؛ یعنی نفس و بدن با هم به وجود می‌آیند و با هم از میان می‌روند و نفس استقلالی از بدن ندارد. ارسطو رابطه نفس و بدن را همانند رابطه ماده و صورت می‌داند و معتقد است که نفس بدون بدن تحقق خارجی ندارد. ابن سینا نفس را جوهری مجرد و مستقل از بدن می‌داند که در عین ارتباط با بدن، ذاتاً وابسته به آن نیست و پس از مرگ بدن نیز باقی می‌ماند. او رابطه نفس و بدن را مانند ناخدا و کشتی توصیف می‌کند: نفس مستقل است اما بدن را هدایت می‌کند و کمال آن به شمار می‌رود. ابن سینا برخلاف ارسطو، نفس انسانی را نه صرفاً صورت بدن، بلکه امری مفارق و قائم به ذات می‌داند که بقای آن پس از مرگ ممکن است. در نتیجه، ابن سینا با تأکید بر تجرد و استقلال نفس انسانی، دیدگاهی دوگانه‌تر نسبت به ارسطو دارد و نفس را فراتر از صرف صورت بدن می‌داند. تمام بخش‌های کتاب «النفس» از کتاب شفا (فن ششم از طبیعیات) توسط علامه حسن‌زاده آملی تصحیح و تحقیق شده است. این تصحیح شامل کل پنج مقاله کتاب است: اثبات و تعریف نفس، قوای نفس نباتی، نور و روشنایی و رنگ، حواس باطنی حیوان، و کیفیت نفس انسانی. علاوه بر تصحیح متن، علامه حسن‌زاده آملی تعلیقات و توضیحات ارزشمندی نیز بر کل کتاب افزوده است.

خواندن کتاب النفس من کتاب الشفاء را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

خواندن کتاب «النفس من کتاب الشفاء» ابن‌سینا را به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه، الهیات، کلام، روان‌شناسی فلسفی، علاقه‌مندان به مباحث معرفت نفس و خودشناسی، و همچنین طالبان کمال و جویندگان حقیقت توصیه می‌کنیم. این کتاب برای کسانی مناسب است که به دنبال فهم عمیق‌تر از ماهیت انسان، رابطه نفس و بدن، و مباحث بنیادین فلسفه اسلامی هستند و با مبانی فلسفی آشنایی اولیه دارند.