کتاب میرزا، اثر بزرگ علوی، مجموعه‌ای از شش داستان کوتاه است که در دوره اقامت پانزده‌ساله او در آلمان نوشته شده است. این کتاب نخستین بار در سال 1357 منتشر شد و به دلیل محتوای سیاسی و انتقادی خود، یکی از آثار مهم ادبیات معاصر ایران به شمار می‌آید. کتاب شامل شش داستان کوتاه با این عناوین است: آب: داستان مردی به نام جعفر که تلاش می‌کند برای غریبه‌ای در حال مرگ کنار جاده آب بیاورد. میرزا: داستانی که نام کتاب از آن گرفته شده است. این داستان درباره مردی به نام میرزا است که در خارج از کشور به پناهندگان سیاسی کمک می‌کند تا خانواده‌هایشان را پیدا کنند. احسن القصص: روایتی با مضمون اجتماعی-سیاسی. دربدر: داستانی درباره زندگی مهاجران و تبعیدی‌ها. یکه و تنها: به بررسی تنهایی انسان‌ها در غربت می‌پردازد. وبا: روایتی تلخ از شرایط دشوار زندگی. تمامی داستان‌ها بازتاب‌دهنده شرایط سیاسی ایران در دوره رضاخان هستند، دورانی که بسیاری از روشنفکران و فعالان سیاسی تحت فشار، زندانی یا تبعید شدند. علوی با تجربه زیسته خود در غربت، زندگی مهاجران و تبعیدی‌ها را با زبانی ساده اما تأثیرگذار روایت می‌کند. شخصیت‌های داستان‌ها اغلب انسان‌هایی هستند که میان عقل و احساس گرفتار شده‌اند و تصمیماتشان بر اساس صدای قلبشان شکل می‌گیرد. داستان «میرزا» که نام کتاب نیز از آن گرفته شده، روایتگر زندگی یک روزنامه‌نگار ایرانی است که از ترس رژیم پهلوی به اروپا مهاجرت کرده است. این شخصیت شباهت زیادی به خود بزرگ علوی دارد و شرایط سخت مهاجران سیاسی را به تصویر می‌کشد. علوی همچنین با ظرافت به نقد سیستم سرمایه‌داری و وضعیت ناراحت‌کننده مهاجران سایر کشورها نیز پرداخته است.

خواندن کتاب میرزا را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

علاقه‌مندان به ادبیات معاصر ایران: این کتاب از آثار مهم ادبیات معاصر ایران است و به شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوره می‌پردازد. بنابراین، برای کسانی که به ادبیات معاصر ایران علاقه دارند، مناسب است. علاقه‌مندان به داستان‌های کوتاه: کتاب میرزا شامل شش داستان کوتاه است که هر یک به موضوعی متفاوت می‌پردازد. برای کسانی که به داستان‌های کوتاه علاقه دارند و وقت کافی برای خواندن رمان‌های بلند ندارند، این کتاب گزینه خوبی است. کسانی که به تاریخ معاصر ایران علاقه دارند: این کتاب به طور غیرمستقیم به نقد رژیم پهلوی و شرایط سیاسی آن دوره می‌پردازد. بنابراین، برای کسانی که به تاریخ معاصر ایران علاقه دارند، این کتاب یک منبع خوب است. علاقه‌مندان به رئالیسم اجتماعی: بزرگ علوی از پیشگامان رئالیسم اجتماعی در ایران است و آثار او به شرایط اجتماعی و سیاسی زمانه خود می‌پردازد. بنابراین، برای علاقه‌مندان به این سبک ادبی، کتاب میرزا یک گزینه مناسب است.

در بخشی از کتاب میرزا می‌خوانیم

سالی نیست که من سفری به خارج نکنم. کجای دنیاست که زیر پا نگذاشته باشم، مثلاً روزنامه‌نویس هستم. با این کارت تمام در‌ها به روی آدم باز است. هربار که سری به مرکز اروپا می‌زنم از دوستم دیدن می‌کنم. ما در قطارمونیخ - زالسبورگ با هم آشنا شدیم. در دستش«لطائف الطوائف» بود. فهمیدم که ایرانیست. سر صحبت را با او باز کردم. حالا پانزده سال و بلکه بیش‌تر از آن تاریخ می‌گذرد. نه او پرسید که من کیستم و چه کاره‌ام و نه من از او. از همین اخلاقش خوشم آمد که کنجکاو نبود و بی‌خودی نمی‌خواست ته و توی کار کسی را درآورد. اول اسم آدم را می‌پرسند، بعد می‌خواهند بدانند که مثلاً بنده ثروت خودم را از کجا آورده‌ام. ‌امان از وقتی که بفهمند آدم تصدیق ششم ابتدایی را هم زورکی گرفته است. وقتی می‌خواستم در زالسبورگ پیاده شوم از او خداحافظی کردم و گفتم: «از ملاقاتتان خیلی مسرور شدم. اگرکاری در ایران داشته باشید با کمال میل انجام خواهم داد. نشانی موقتی من فلان جاست. » او در جواب گفت: «اگر شما به فلان شهر آمدید، در پانسیون Dorient سراغ میرزا را بگیرید، مرا پیدا خواهید کرد. » من او را به اسم میرزا می‌شناسم. خدا خواست که یک ماه بعد به شهری که محل اقامت او بود آمدم. به پانسیونش تلفن کردم. همدیگر را دیدیم و دوستی ما از آنجا شروع شد. هربار که به اروپا سر می‌کشم، یکی دو روز با او هستم. شب‌ها همدیگر را ملاقات می‌کنیم و معلوم شد که من خیلی بدرد او می‌خورم. اما هرگز باور نمی‌کردم که سرنوشت، زندگی ما دو نفر را به این تنگی به یکدیگر پیوسته باشد. گفتم که او در شهری در مرکز اروپا زندگی می‌کند. «زندگی» اصطلاح قلمبه‌ای است و با آنچه که به سر او آمده و می‌آید و به خدا می‌داند خواهد آمد، اصلاً جور نیست. اول دفعه که حس کردم آواره فراری است وحشتم گرفت.