درآمدی انتقادی بر شعر معاصر عربی

شعر مدرن عربی، در تقابل با شعر گذشته، رویکردی عصیان‌گرانه دارد؛ از این‌رو، کسی که به مطالعة شعر این دوره می‌پردازد، هرگز از برخورد با مکاتب، سبک‌ها و اسلوب‌های گوناگون و مشتاقانه روی آوردن شاعران به تجربیات گوناگون که همچنان نیز ادامه دارد، شگفت‌زده نخواهد شد. در طی یک‌صد سال اخیر شعر عربی به‌شدت تحت تأثیر شعر غرب بوده است و در راهی که پیش گرفته، از گریه و ناله در کنار ویرانه‌های منزل معشوق در بیابان با شتاب درگذشته و به «سرزمین بی‌حاصل» غم‌انگیز اروپا و آمریکا رسیده و حتی آنجا نیز نمانده و فراتر رفته و به دنیای کابوس‌مانند و متناقض‌نمای فراواقع‌گرایان و پسافراواقع‌گرایان و آرمان‌شهرِ در انتظار مسیح بودن و هزارة سلطنت مسیحِ مارکسیست‌ها رسیده است و در این راه از میان آرامگاه‌ها و ویرانه‌های «اندیشه‌های شبانه»، دریاهای خشمناک پرآشوب و بادهای وحشتناک پیشارمانتیک گذشته، مدتی چشم به منظره‌های جادویی دوخته، زمانی در سرزمین زیبا اما متروک پریان اقامت کرده، با طبیعت درآمیخته، در چشم‌اندازهای خشکی و دریا با دقت نگریسته، درباب «دریاچه» به تأمل پرداخته، با الهه‌های شعر و موسیقی ارتباط برقرار کرده، «رنج‌های ورتر جوان» را تجربه کرده، دنیای پررازورمز و ابهام‌آلود و آکنده از حسرت و آرزوی تقریباً فراواقعی رمانتیک‌ها را دیده و با تصاویر مبتنی بر اعتقادات دینی و معنوی و اشارات مسیحی سمبولیست‌ها روبه‌رو شده و در مجموع تجربه‌های بزرگ و بااهمیت گوناگونی را پشت سر نهاده و در حال حاضر نیز پای در راه پرپیچ‌وخمی گذاشته که لازم است بسیار مراقب باشد تا بتواند از آن نیز به‌سلامت بیرون آید.