سیاست و فرهنگ

کتاب سیاست و فرهنگ در ابتدا شامل صحبت‌های استادان محترم آقایان دکتر غلامرضا اعوانی، دکتر غلامعلی حداد عادل، دکتر فتح‌اللّه مجتبایی، دکتر جلال الدین مجتبوی، دکتر مهدی محقق و حجت‌اللّه الاسلام و مسلمین محقق داماد است. پس از آن نظریه پردازان بیش‌تری را با خود همراه کرد. هر فرهنگی محور و مبنایی دارد. ممکن است این مبنا یک یا چند اصل باشد؛ مثلا محور تمام افکار افلاطون در مدینه فاضله، «اخلاق» است. او می‌گوید چیزی به درد مدینه فاضله می‌خورد که اخلاق مردم را خراب نکند. او هنری برای هنر را قبول ندارد، شاید علم برای علم را هم قبول نداشته است. در کتاب سیاست و هرهنگ کاری به او نداریم و می‌خواهیم خود اسلام را مطرح کنیم. در این شکی نیست که اصل اساسی فرهنگ اسلام توحید است و اعتقاد به این اصل در شئون تمدن و فرهنگ مسلمین تأثیر مستقیم داشته است.

حجت‌الاسلام محقق داماددر بخشی از این کتاب میگوید: اگر برای فرهنگ متکی به‌یک مدنیت، حالت ایستا و غیرمتحرک قائل شویم آن وقت پاسخ قسمت اول سؤال شما آری است، ولی باید توجه داشت که اصول مدنیت، خصوصآ قواعد و آداب اسلامی اساسآ لایتغیر است زیرا اگر تغییری در آنها داده شود، آن وقت صفت اسلامی را از دست خواهد داد در حالی که فرهنگ مبتنی بر آن اصول، هر زمان قابل توسعه و ترقی خواهد بود.

پیش از ورود به‌بحث بهتر است یک نظر اجمالی تاریخی به‌شروع قرن چهارم هجری بنماییم تا امکان توضیح مسأله آسانتر باشد. اسلام در مدت زمان کوتاهی به‌یاری مسلمین در نقاط مختلف جهان گسترش یافت. قواعد و آداب و اخلاقیات ممتاز اسلامی این بسط و توسعه را آسان می‌کرد، تا آنجا که طی سه قرن، سرزمین‌های گشوده شده به وسیله اسلام به‌مراتب از سرزمین‌های دوره قدرت و استیلای روم وسیع‌تر بود. وقتی وسعت ارضی یک امپراطوری (اینجا الزامآ کلمه امپراطوری را به‌کار می‌برم زیرا مورخین نیز از آن استفاده کرده‌اند) به‌حدی برسد که اداره امور آن با مشکلاتی مواجه باشد، امپراطوری به‌انحطاط می‌کشد. همانطور که بالاخره امپراطوری روم سر و کارش به‌تجزیه کشید و حکومت‌های مستقل پدیدار شدند.