سیره امیرالمومنین

کتاب «سیره امیرالمومنین» اثر شهید مرتضی مطهری، یکی از آثار مهم در حوزه سیره‌شناسی امام علی (ع) است که با رویکردی تحلیلی و تربیتی به ابعاد شخصیتی و رفتاری ایشان می‌پردازد. این کتاب، چهارمین اثر از مجموعه مباحث سیره‌شناسی معصومین و هفتمین کتاب از سطح یک سیر مطالعاتی آثار مطهری است. کتاب شامل ده درس یا فصل است که هر یک به موضوعی کلیدی در سیره امام علی (ع) اختصاص یافته‌اند، از جمله قانون جذب و دفع، جاذبه‌های نیرومند، و نسبت محبت با هدف یا وسیله بودن. این اثر، هم برای علاقه‌مندان به زندگی‌نامه و سیره امام علی (ع) و هم برای کسانی که به دنبال الگوهای عملی در اخلاق، سیاست و رفتار اجتماعی هستند، منبعی ارزشمند است. مطهری با زبانی روشن و استدلالی، ابعاد مختلف شخصیت امام علی (ع) را به گونه‌ای تبیین می‌کند که خواننده بتواند آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار گیرد. این کتاب به‌ویژه برای کسانی که به زندگی‌نامه‌های اسلامی و تحلیل شخصیت‌های دینی علاقه‌مندند، توصیه می‌شود.

درباره کتاب «سیره امیرالمومنین»

مطهری در این اثر، امام علی (ع) را شخصیتی با جاذبه حداکثری در مسیر حریت، عبودیت و حرکت به سوی خدا، و در عین حال دارای دافعه شدید در برابر جهالت، نفاق و انحراف معرفی می‌کند. کتاب، مفاهیمی مانند محبت، دوستی، دشمنی، و ملاک‌های جذب و دفع در رفتار امام علی (ع) را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه ایشان در مواجهه با گروه‌هایی چون ناکثین، قاسطین و مارقین، اصول و ارزش‌های الهی را محور رفتار خود قرار می‌دهد. مطهری با تحلیل تاریخی و اخلاقی، سیره امام علی (ع) را الگویی برای زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان معرفی می‌کند که همواره میان محبت و قاطعیت، مدارا و ایستادگی، و آزادی و مسئولیت تعادل برقرار کرده است. شهید مطهری در کتاب «سیره امیرالمومنین» بر اهمیت حریت (آزادگی) و عبودیت (بندگی خالصانه) در سیره امام علی (ع) تأکید ویژه‌ای دارد و این دو را محور شخصیت و رفتار امام می‌داند: حریت و آزادگی: مطهری امام علی (ع) را «پیشوای آزادگان» می‌نامد و او را نمونه کامل انسانی معرفی می‌کند که در برابر غیر خدا، هیچ وابستگی و اسارتی ندارد. علی (ع) در همه عرصه‌های زندگی، چه در عبادت و چه در سیاست و اجتماع، تنها به رضای الهی می‌اندیشد و از هرگونه خودپرستی، دنیاپرستی و اسارت در برابر تمایلات نفسانی یا فشارهای اجتماعی آزاد است. این آزادگی، ریشه در توحید و عبودیت او دارد. عبودیت و بندگی خالصانه: مطهری با الهام از سخنان و سیره امام علی (ع)، توضیح می‌دهد که بالاترین درجه عبودیت آن است که انسان خود را مالک هیچ چیز نداند و همه هستی و اعمالش را وقف خدا کند. امام علی (ع) عبادت را نه برای پاداش یا ترس از عذاب، بلکه از سر عشق و معرفت انجام می‌داد: «عبادت آزادگان» یعنی بندگی خداوند تنها به خاطر شایستگی او برای پرستش، نه به انگیزه سود یا ترس. رابطه حریت و عبودیت: مطهری تأکید می‌کند که عبودیت حقیقی، انسان را به حریت واقعی می‌رساند؛ هرچه انسان بیشتر بنده خدا باشد، کمتر بنده غیر خدا و اسیر دنیا و نفس می‌شود. امام علی (ع) با تحقق کامل عبودیت، به اوج آزادگی و تسلط بر نفس رسیده بود و همین ویژگی، او را الگوی بی‌نظیر در تاریخ انسانیت ساخته است. توحید و یگانگی شخصیت: مطهری بر این نکته اصرار دارد که محور همه ابعاد شخصیت امام علی (ع)، توحید و اخلاص در بندگی است؛ همه رفتارها و تصمیمات او، حتی در عرصه سیاست و اجتماع، بر مدار عبودیت و آزادگی از غیر خدا قرار دارد. در مجموع، مطهری نشان می‌دهد که سیره امام علی (ع) تجلی کامل پیوند حریت و عبودیت است: هرچه انسان در بندگی خدا خالص‌تر باشد، در برابر غیر خدا آزادتر و استوارتر خواهد بود، و این، راز عظمت و جاذبه شخصیت امیرالمومنین (ع) است.

خواندن کتاب «سیره امیرالمومنین» را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟

علاقه‌مندان به شناخت شخصیت و سیره امام علی (ع)، به‌ویژه کسانی که می‌خواهند ابعاد اخلاقی، تربیتی و سیاسی زندگی ایشان را با رویکردی تحلیلی و کاربردی مطالعه کنند. دانشجویان و پژوهشگران حوزه تاریخ اسلام، الهیات شیعه و مطالعات امامت که به دنبال الگویی عینی و عملی از سبک زندگی اسلامی و مدیریت بحران در تاریخ اسلام هستند. علاقه‌مندان به مطالعات اخلاق اسلامی و سبک زندگی دینی که می‌خواهند جاذبه و دافعه، حریت، عبودیت و شیوه تعامل با جامعه را در سیره یک امام معصوم بیاموزند. استادان، مربیان و فعالان فرهنگی که به دنبال منبعی برای آموزش مفاهیم تربیتی، اخلاقی و اجتماعی برگرفته از سیره اهل بیت (ع) به نسل جوان هستند. کسانی که به مطالعه زندگی‌نامه‌های اسلامی، تحلیل شخصیت‌های دینی و تفسیر کاربردی آموزه‌های قرآن و عترت علاقه دارند. علاقه‌مندان به ادبیات دینی و کسانی که از خواندن آثار شهید مطهری و تحلیل‌های عمیق او درباره تاریخ و معارف اسلامی لذت می‌برند. این کتاب به دلیل پرداختن به جاذبه و دافعه امام علی (ع)، تحلیل شرایط مختلف زندگی ایشان و ارائه الگویی جامع برای سبک زندگی اسلامی، برای عموم علاقه‌مندان به معارف دینی و اخلاقی بسیار مفید است.

در بخشی از کتاب «سیره امیرالمومنین» می‌خوانیم

در منابع ما با سند صحیح گزارش شده است رسول خدا ﷺ فرمود: هنگامی که به آسمان برای معراج برده شدم از آسمانی به آسمان دیگر رفتم تا به سدرة المنتهی رسیدم و در پیشگاه خداوندم ایستادم. به من فرمود: «ای محمدا» گفتم: «بله» فرمود: «آفریدگان مرا آزمودی کدام یک بیشتر از تو فرمان می‌برد؟» گفتم «خداوندا! علی» فرمود:«ای محمد راست می‌گویی. آیا برای خودت جانشینی انتخاب کرده‌ای که پیام تو را ابلاغ کند و چیزهایی از کتاب مرا که بندگانم نمی‌دانند به آنان بیاموزاند؟» گفتم:« تو برایم انتخاب کن که انتخاب تو برایم خیر است.» فرمود: «علی را برایت انتخاب کردم او را جانشین و وصی خود گردان که من دانش و بردباری خود را به او بخشیده‌ام و او به حق امیرالمؤمنین است. این ادعا را نه کسی پیش از او کرده و نه پس از او خواهد کرد.‌ای محمد علی پرچم هدایت و پیشوای اطاعتگران من و نور اولیای من است. او همان کلمه‌ای است که تقواپیشگان به آن تمسک می‌جویند. هر که او را دوست بدارد مرا دوست داشته و هر که با او کینه توزی کند با من کینه ورزیده است.‌ای محمد او را به این خبر مژده ده.»