تاریخ ایران اسلامی - دفتر سوم: از یورش مغولان تا زوال ترکمانان (قرن هفتم تا نهم هجری)

کتاب تاریخ ایران اسلامی - دفتر سوم: از یورش مغولان تا زوال ترکمانان (قرن هفتم تا نهم هجری) کتاب «از یورش مغولان تا زوال ترکمانان» که تاریخ ایران اسلامی را از اوائل قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجری به تصویر می‌کشد. کتاب «از یورش مغولان تا زوال ترکمانان» سومین دفتر از مجموعه تاریخ ایران اسلامی به‌شمار می‌آید که به کوشش دکتر رسول جعفریان نوشته شده است. با انتشار این کتاب، تاریخ ایران اسلامی با عنوان از یورش مغولان تا زوال ترکمانان در ادامه دفتر دوم این مجموعه آورده شده، دفتری که حوادث را تا زوال دولت خوارزمشاهی در جریان حمله مغول در دهه دوم و سوم قرن هفتم هجری دنبال کرده است. در این مجلد ابتدا به حمله مغولان پرداخته شده و پس از آن، درباره از میان رفتن خلافت دراز مدت عباسی سخن گفته شده است. در ادامه، از دولت ایلخانان که قریب یک‌صدسال در ایران سلطه داشتند، بحث و در ضمن آن، به وضعیت ادبی و فرهنگی و علمی ایران نیز اشاره می‌شود. یکی از مهم‌ترین نکاتی که در این بخش مورد توجه قرار می‌گیرد، آن است که در این زمان، تعبیر ایران یا دقیق‌تر ایران‌زمین بار دیگر زنده شد و در متون سیاسی و تاریخی، به طور رسمی به‌کار رفت. پس از ایلخانان و حتی در اواخر روزگار آنان، دولت‌های کوچک، اما قدرتمند محلی فراوانی در ایران تأسیس شد و ایران به چندین بخش مختلف جغرافیایی تقسیم شد. دهه‌های میانی قرن هشتم را باید دوران ملوک‌الطوایف در ایران نامید. حمله چندین ساله تیمور به ایران که یک قرن و نیم پس از حمله مغولان صورت گرفت، سبب ویرانی مجدد ایران و از میان رفتن دولت‌های محلی شد. در نهایت، در کنار دولت تیموری پس از تیمور که به خراسان بزرگ بسنده کرده بود، بار دیگر دو دولت دیگر که متعلق به ترکمانان بودند، به مرکزیت تبریز به صورت پیاپی بر ایران حکومت کردند. هدف مولف در این کتاب، مروری کوتاه بر تاریخ سیاسی و ادبی و فرهنگی ایران اسلامی است. این کتاب در پنج بخش تقسیم شده که روزگار آشفتگی ایران در حمله مغول، روزگار ایلخانان، روزگار سربداران، مرعشیان، مظفریان و جلایریان، روزگار تیموریان، روزگار مشعشیان و ترکمانان از جمله بخش‌های کتاب «از یورش مغولان تا زوال ترکمانان» به‌شمار می‌رود.