شیر علم

قدرت، همیشه چهره‌ای روشن و ساده ندارد. گاهی پشت پرده‌های سیاست، روابطی شکل می‌گیرد که سرنوشت یک ملت را تغییر می‌دهد. شهریار زمانی در کتاب شیر علم با نگاهی مستند و روایی، به زندگی و نقش اسدالله علم، یکی از چهره‌های پرنفوذ دربار محمدرضاشاه، می‌پردازد. او با قلمی روان و در عین حال تحلیلی، پرده از روابط پنهان، تصمیم‌های سیاسی و تناقض‌های شخصیتی برمی‌دارد که در تاریخ معاصر ایران نقشی تعیین‌کننده داشته‌اند. این اثر نه تنها بازخوانی یک زندگی سیاسی است، بلکه تلاشی است برای فهم بهتر سازوکار قدرت در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ ایران.

درباره کتاب شیر علم

کتاب شیر علم نوشته شهریار زمانی، روایتی مستند-داستانی از زندگی اسدالله علم، وزیر و نخست‌وزیر دربار محمدرضاشاه است. نویسنده در این اثر تلاش کرده است تا با استفاده از منابع تاریخی و روایت‌های موجود، تصویری روشن از جایگاه علم در ساختار قدرت پهلوی دوم ارائه دهد.
در این کتاب، علم نه تنها به‌عنوان یک سیاستمدار، بلکه به‌عنوان نمادی از روابط پیچیده میان شاه و اطرافیانش معرفی می‌شود. شهریار زمانی با انتخاب عنوان شیر علم، به استعاره‌ای اشاره می‌کند که در خلال گفت‌وگوهای شاه و علم به کار رفته است؛ جایی که علم به پرچمی تشبیه می‌شود که اختیار حرکت ندارد و تنها با وزش باد تکان می‌خورد. این تصویر، به‌خوبی جایگاه او را در ساختار قدرت نشان می‌دهد؛ فردی نزدیک به شاه، اما وابسته به تصمیم‌ها و اراده او.
نویسنده در مقدمه کتاب تأکید می‌کند که بسیاری از سیاست‌های اعلام‌شده در آن دوران، از جمله روابط با غرب، سیاست‌های نفتی اوپک و حتی شعارهای توسعه‌گرایانه، بیش از آنکه واقعیت داشته باشند، نوعی قلب حقیقت و وارونه‌نمایی بوده‌اند. او با نگاهی انتقادی، این تناقض‌ها را برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه سیاستمداران وقت، در تلاش برای تثبیت قدرت، گاه واقعیت‌ها را به شکلی دیگر بازنمایی می‌کردند.
یکی از ویژگی‌های مهم کتاب، روایت آن از زبان محمدرضا پهلوی است. این انتخاب باعث شده است که خواننده با زاویه دیدی نزدیک‌تر به دربار و روابط درونی آن آشنا شود. همین ویژگی، کتاب را از یک روایت صرفاً تاریخی فراتر می‌برد و به آن حالتی داستانی و جذاب می‌بخشد.
شهریار زمانی پیش‌تر نیز با رمان ناهید شناخته شده بود و برای آن در سومین جشنواره داستان انقلاب مورد تقدیر قرار گرفت. در شیر علم نیز او توانسته است با ترکیب روایت تاریخی و سبک داستانی، اثری خلق کند که هم برای علاقه‌مندان به تاریخ معاصر و هم برای دوستداران ادبیات مستند جذاب باشد.

خواندن کتاب شیر علم را به چه کسانی توصیه می‌کنیم

این کتاب برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران منبعی ارزشمند است. کسانی که می‌خواهند با پشت پرده سیاست‌های پهلوی دوم و نقش چهره‌های نزدیک به شاه آشنا شوند، در شیر علم اطلاعات و تحلیل‌های قابل‌توجهی خواهند یافت. همچنین برای دانشجویان رشته‌های تاریخ، علوم سیاسی و جامعه‌شناسی، این اثر می‌تواند نمونه‌ای روشن از تلفیق روایت تاریخی و تحلیل اجتماعی باشد.

در بخشی از کتاب شیر علم می‌خوانیم:

گوشی را روی میز می‌کوبیم. معده‌‌درد کم بود‌، سرمان درد گرفته و خواب‌‌مان هم می‌آید. ‌شب‌ها با قرص هم خواب‌مان نمی‌برد و روزها منگ هستیم‌. عجیب است‌، هم‌زمان با افتادن کشور در دست‌انداز‌، ما هم ناخوش شدیم‌. خدا کند کارمان به جراحی نکشد و با دارو خوب بشویم‌.
پایمان را خم و راست می‌کنیم و بر پنجه می‌ایستیم‌. امروز نرمش صبحگاهی نکرده‌ایم و بدن‌مان سرحال نیست‌. دست به کمر می‌زنیم و راه می‌رویم‌. هر وقت خواستیم نخست‌وزیر جدید منصوب بکنیم‌، از یک ماه قبل از انتصاب تا یک ماه بعد از معرفی دولت‌، همین برنامه را داشته‌ایم‌. سفیر کبیر آمریکا و وزیر مختار انگلیس گُرگُر زنگ می‌زنند و خرده‌فرمایش دارند‌.