نبرد جمل کتاب «نبرد جمل» تألیف «شیخ مفید» (متوفای 413 ق) است که به کوشش «محمود مهدوی دامغانی» به فارسی برگردانده شده است. این کتاب یکی از متون کهن کلامی - تاریخی شیعه است که مؤلف در آن به واقعه‌ی جنگ جمل، فتنه‌ها، ابهامات و آرا و عقاید مسلمانان نسبت به آن پرداخته است. شیخ مفید این کتاب را به درخواست فردی نگاشته که از او خواسته کتابی پیرامون جنگ جمل و آرا و عقاید مسلمانان درباره‌ی آن واقعه بنویسد. وی در مقدمه‌ی کتاب می‌گوید: «خداوندت مؤید دارد، از من خواسته‌ای که برای تو اختلاف نظر و آرای اهل قبله را در مورد فتنه‌ بصره (جنگ جمل)، خونریزی و کشتار میان امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) و طلحه و زبیر و عایشه و اعتقاد هر گروه را در این باره بیان کنم و شرح دهم و سبب این فتنه را بازگو کنم و اخبار آن و آنچه را که میان ایشان اتفاق افتاده است فراهم آورم.» «همه‌ی کتاب‌هایی که در این باره تصنیف شده است، متضمن اخباری است که درک آن برای عموم مردم دشوار و شبهه‌انگیز است و هیچ‌یک از مصنفان چگونگی جنگ را با ترتیب و نظام نیاورده‌اند و اخبار را چنان در هم آمیخته‌اند که نمی‌توان به طور دقیق و آشکار از نیت و مقصودشان آگاه شد و من در این تألیف برای تو- که خدایت موفق دارد- آنچه گفته شده است فراهم آورده‌ام و برهانی را ثابت کرده‌ام که هر کس آن را بنگرد می‌تواند اعتقاد درستی در مورد آنان و رفتارشان پیدا کند و متوجه شود که کفر و ایمان و عصیان و طاعت و گمراهی و هدایت چگونه بوده است و امیدوارم تو هم موفق شوی که از آن عبرت گیری و از حالت تقلید گمراه‌کننده بیرون آیی و به حق برسی و آنچه که موجب اشتباه و سرگردانی است از تو زایل شود و اکنون با توکل به خدای عزوجل و یاری‌جستن از پیشگاه او و آرزوی توفیق و راهنمایی برای تو، پرسشی را که کرده‌ای پاسخ می‌دهم.» شیخ مفید کتاب جمل را در دو بخش تنظیم کرده است: بحش اول: او تمامی آرا و عقاید اسلامی را در نخستین بخش کتاب آورده و با دلیل‌های محکم و استوار و براهین قوی، نظرات و شبهات فرقه‌ها و مذاهب گوناگون را پاسخ گفته و نظریه‌ی حقیقت‌‌گرای شیعه را مبنی بر اینکه امیرالمؤمنین و پیروان او بر حق بودند و گروه مقابل بر باطل و اهل خلافت هستند اثبات کرده است. بخش دوم: تاریخ جنگ جمل و گزارش آن است. مؤلف در این بخش، چکیده و عصاره‌ی ماجرا را از لحظه‌ی انعقاد نطفه و شروع آن تا پایان کار براساس منابع و مآخذ دست اول و معتبر، بدون تعصب و طرفداری بی‌مورد به طور دقیق نقل کرده است و در خاتمه‌ی کتاب، اسباب بغض عایشه، طلحه و زبیر را نسبت به امیرالمؤمنین به طور گسترده شرح و توضیح داده است. درباره: ابو عبدالله محمد بن محمد بن نعمان معروف به «شیخ مفید» درخشان‌ترین چهره‌ی علمی و کلامی شیعه در سه دهه‌ی پایانی سده‌ی چهارم و سیزده سال نخست سده‌ی پنجم هجری است. مفید در رشته‌های گوناگون دانش‌های اسلامی به‌ویژه در علوم عقلی و اعتقادی تشیع دویست کتاب و رساله‌ی ارزنده فراهم آورده است. او شاگردانی همانند سیدرضی، سید مرتضی، شیخ طوسی را پرورش و تعلیم داده است که هریک از نام‌آوران سده‌ی پنجم شمرده می‌شوند. کتاب حاضر برگردان فارسی کتاب الجمل اوست که از ارزنده‌ترین منابع کهن درباره‌ی آن جنگ است. مفید در این کتاب فزون بر نوشتن تاریخ مفصل جنگ جمل پاره‌ای از مباحث کلامی شیعه را هم بررسی کرده است. شیخ مفید به سال 413 هجری درگذشت و در حرم مطهر کاظمین به خاک سپرده شد.