ت‍راژدی‌ ک‍رب‍لا: م‍طال‍ع‍ه‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اخ‍ت‍ی‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌ ش‍ی‍ع‍ه‌ برای کسانی که بدنبال یک کتاب متفاوت درباره عاشورا و تحلیل های مردم شناسانه نسبت به مراسمات عزاداری شیعیان و علل رشد آن کتاب قابل تاملی است عضدالدوله ضریح بزرگی بر مزار امام علی(ع) و ضریحی هم بر مزار امام حسین(ع) بنا نهاد. در این دوره، تفکر شیعی شروع به رشد و تحول کرد و برخی از مراسم و شعایر حسینی برپا میشد که جنبهی سیاسی و تبلیغی علیه عباسیان داشت. میتوان گفت درست در همین دوران است که شیعیان در شهرهای مقدس عراق، برای خاکسپاری مردگان آداب و رسومی پدید آوردند که به سنتهایی پایدار تبدیل شد. در این دوره عالمان بزرگ شیعی چون شیخ مفید و شریف رضی و سیدمرتضی و شیخ طوسی پرورش یافتند و حوزهی نجف اشرف تأسیس شد بنا به گفتهی ابنقتیبه، شعار «یا لثارات الحسین» را مختار ثقفی مطرح کرد. او نخستین کسی است که به مناسبت روز عاشورا، در منزل خود در شهر کوفه مجلس یادبود برپا کرد. در مجموع هدف از این مجالس، تحریک مردم برای جنگ علیه امویان و خونخواهی حسین(ع) بود. دینوری یادآور شده است که این مجالس برای سوگواری شهادت شهیدان کربلا و در کنار مزار آنان برگزار میشد. شیعیان از قرن سوم، در ماه محرم در منزل امامان(ع) به نوحهسرایی میپرداختند و نوحهگرانی که «نائح» خوانده میشدند و شعر محزون میخواندند در این دوران پدید آمدند. رفتهرفته نوحهگری به مقتلخوانی از روی مقتل الحسین ابننما و ابنطاووس تبدیل شد. گاه نوحهخوانی به درگیری میان شیعه و سنی میانجامید. مقتلخوانی در عاشورا رفتهرفته به صورت عادت مرسوم درآمده بود؛ از اینرو مستنصر عباسی به جمالالدین بن جوزی در سال 460 دستور میدهد در مقام محتسب، مردم را از مقتلخوانی در عاشورا بازدارد. گرچه عزاداری حسینی، با سختگیری امویان و عباسیان علیه شیعیان همراه بود، اما در زمان آلبویه، موازنهی قوا به نفع شیعه دگرگون شد و معزالدوله اولین کسی بود که عزاداری را به صورت مراسم سالانه در بغداد برپا کرد. در عاشورای 353ه··.ق./933م. برای نخستینبار، در بغداد مجالس بیمانندی در عزای حسینی برپا و بازارها بسته شد و عزاداران در خیابانها عزاداری کردند و مردم سیاه پوشیدند و یقه چاک کردند و به زیارت قبر امام(ع) رفتند. دوران آلبویه در عراق از مهمترین دوران رشد و تحول شعایر و مراسم دینی و به ویژه عاشورایی بود. این مراسم خشم اهل سنّت را برانگیخت. آنان این امور را بدعت، و روز عاشورا را عید خواندند و جشن گرفتند و عامهی مردم با اشارهی عالمان سنی به عزاداران حمله کردند و امویان را ستودند و در وصف یزید کتاب نوشتند.