ت‍راژدی‌ ک‍رب‍لا: م‍طال‍ع‍ه‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اخ‍ت‍ی‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌ ش‍ی‍ع‍ه‌

ت‍راژدی‌ ک‍رب‍لا: م‍طال‍ع‍ه‌ ج‍ام‍ع‍ه‌ش‍ن‍اخ‍ت‍ی‌ گ‍ف‍ت‍م‍ان‌ ش‍ی‍ع‍ه‌ برای کسانی که بدنبال یک کتاب متفاوت درباره عاشورا و تحلیل های مردم شناسانه نسبت به مراسمات عزاداری شیعیان و علل رشد آن کتاب قابل تاملی است عضدالدوله ضریح بزرگی بر مزار امام علی(ع) و ضریحی هم بر مزار امام حسین(ع) بنا نهاد. در این دوره، تفكر شیعی شروع به رشد و تحول كرد و برخی از مراسم و شعایر حسینی برپا می‏شد كه جنبه‏ی سیاسی و تبلیغی علیه عباسیان داشت. می‏توان گفت درست در همین دوران است كه شیعیان در شهرهای مقدس عراق، برای خاك‏سپاری مردگان آداب و رسومی پدید آوردند كه به سنت‏هایی پایدار تبدیل شد. در این دوره عالمان بزرگ شیعی چون شیخ مفید و شریف رضی و سیدمرتضی و شیخ طوسی پرورش یافتند و حوزه‏ی نجف اشرف تأسیس شد بنا به گفته‏ی ابن‏قتیبه، شعار «یا لثارات الحسین» را مختار ثقفی مطرح كرد. او نخستین كسی است كه به مناسبت روز عاشورا، در منزل خود در شهر كوفه مجلس یادبود برپا كرد. در مجموع هدف از این مجالس، تحریك مردم برای جنگ علیه امویان و خون‏خواهی حسین(ع) بود. دینوری یادآور شده است كه این مجالس برای سوگواری شهادت شهیدان كربلا و در كنار مزار آنان برگزار می‏شد. شیعیان از قرن سوم، در ماه محرم در منزل امامان(ع) به نوحه‏سرایی می‏پرداختند و نوحه‏گرانی كه «نائح» خوانده می‏شدند و شعر محزون می‏خواندند در این دوران پدید آمدند. رفته‏رفته نوحه‏گری به مقتل‏خوانی از روی مقتل الحسین ابن‏نما و ابن‏طاووس تبدیل شد. گاه نوحه‏خوانی به درگیری میان شیعه و سنی می‏انجامید. مقتل‏خوانی در عاشورا رفته‏رفته به صورت عادت مرسوم درآمده بود؛ از این‏رو مستنصر عباسی به جمال‏الدین بن جوزی در سال 460 دستور می‏دهد در مقام محتسب، مردم را از مقتل‏خوانی در عاشورا بازدارد. گرچه عزاداری حسینی، با سخت‏گیری امویان و عباسیان علیه شیعیان همراه بود، اما در زمان آل‏بویه، موازنه‏ی قوا به نفع شیعه دگرگون شد و معزالدوله اولین كسی بود كه عزاداری را به صورت مراسم سالانه در بغداد برپا كرد. در عاشورای 353ه··.ق./933م. برای نخستین‏بار، در بغداد مجالس بی‏مانندی در عزای حسینی برپا و بازارها بسته شد و عزاداران در خیابان‏ها عزاداری كردند و مردم سیاه پوشیدند و یقه چاك كردند و به زیارت قبر امام(ع) رفتند. دوران آل‏بویه در عراق از مهم‏ترین دوران رشد و تحول شعایر و مراسم دینی و به ویژه عاشورایی بود. این مراسم خشم اهل سنّت را برانگیخت. آنان این امور را بدعت، و روز عاشورا را عید خواندند و جشن گرفتند و عامه‏ی مردم با اشاره‏ی عالمان سنی به عزاداران حمله كردند و امویان را ستودند و در وصف یزید كتاب نوشتند.