کتاب راهنمای منطقه و کشورهای حوزه خزر تحولات پس از جنگ سرد در عرصه بینالمللی، برچیده شدن نظام دوقطبی، استقلال 15 جمهوری از اتحاد جماهیر شوروی، طرح مباحث انرژی دریای خزر، حمله آمریکا به افغانستان و نیاز این کشور به ایجاد پایگاه در منطقه و ... از جمله عواملی هستند که در سالیان اخیر توجه خاصی را به منطقه خزر و همچنین مناطق آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی معطوف نمودهاند. گذشته از تحولات سیاسی فوق، افزایش تعداد همسایگان ایران پس از فروپاشی شوروی و ایجاد تسهیلات برای مبادلات فرهنگی و اقتصادی دوجانبه با این کشورها، لزوم درک عمیق و بینشی صحیحتر از جامعه و سیاست جمهوریهای تازه استقلال یافته را برای نخبگان ایرانی دوچندان ساخته است. کتاب «راهنمای خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی» در این راستا و با هدف ارتقای آگاهی و دانستههای موجود در خصوص کشورهای فوق به رشته تحریر درآمده است. در بخش نخست، منطقه دریای مازندران از منظر فرهنگ و تمدن، تاریخ، جغرافیا، مسائل زیستمحیطی، منابع انرژی و همچنین دیدگاهها، مواضع و معاهدات دوجانبه و چندجانبه میان بازیگران اصلی آن مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش دوم، پنج کشور آسیای مرکزی شامل ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ازبکستان و همچنین سه کشور قفقاز جنوبی شامل آذربایجان، ارمنستان و گرجستان هر کدام با هفت رویکرد مورد بررسی قرار گرفتهاند، توجه به اطلاعات عمومی مربوط به هر کشور، بررسی وضعیت جغرافیایی و طبیعی آن، تحلیل ساختار سیاسی و نوع روابط قوا، تعمق در ماهیت روابط خارجی کشور هدف، بررسی آماری و اطلاعاتی توان و ساختار نظامی، تجزیه و تحلیل چارچوبهای اقتصادی و قدرت مالی کشور و نهایتاً نگاهی اجمالی به فرهنگ، آداب و رسوم هر یک از کشورهای یاد شده، کتاب حاضر را به منبعی جامع برای اقشار مختلفی همچون سیاستمداران، بازرگانان، محققان اجتماعی، پژوهشگران اقتصادی، کارشناسان نظامی و همچنین مسافران و توریستهای کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی تبدیل میسازد. فهرست یاداشت ناشر 9 بخش اول: منطقه دریای خزر فصل اول: دریای خزر در یک نگاه 13 1ـ1ـ فرهنگ و تمدن 13 ۲ـ1ـ تاریخ نفت در منطقه 18 فصل دوم: جغرافیای دریای خزر 21 فصل سوم: مسائل زیستمحیطی دریای خزر 37 فصل چهارم: نفت و گاز دریای خزر 45 فصل پنجم: معاهدات و پیمانها 79 فصل ششم: دیدگاهها و مواضع بازیگران 83 بخش دوم: کشورهای حوزه دریای خزر فصل هفتم: آذربایجان 101 ۱ـ7ـ اطلاعات عمومی 101 ۲ـ7ـ وضعیت سرزمینی 105 ۳ـ7ـ وضعیت سیاسی 118 ۴ـ7ـ روابط خارجی 134 ۵ـ7ـ وضعیت نظامی 144 ۶ـ7ـ وضعیت اقتصادی 150 ۷ـ7ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 162 فصل هشتم: ارمنستان 167 ۱ـ8ـ اطلاعات عمومی 167 ۲ـ8ـ وضعیت سرزمینی 171 ۳ـ8ـ وضعیت سیاسی 184 ۴ـ8ـ روابط خارجی 198 ۵ـ8ـ وضعیت نظامی 206 ۶ـ8ـ وضعیت اقتصادی 212 ۷ـ8ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 237 فصل نهم: ازبکستان 235 ۱ـ9ـ اطلاعات عمومی 235 ۲ـ9ـ وضعیت سرزمینی 241 ۳ـ9ـ وضعیت سیاسی 250 ۴ـ9ـ روابط خارجی 261 ۵ـ9ـ وضعیت نظامی 266 ۶ـ9ـ وضعیت اقتصادی 271 ۷ـ9ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 283 فصل دهم: تاجیکستان 289 ۱ـ10ـ اطلاعات عمومی 289 ۲ـ10ـ وضعیت سرزمینی 293 ۳ـ10ـ وضعیت سیاسی 304 ۴ـ10ـ روابط خارجی 317 ۵ـ10ـ وضعیت نظامی 325 ۶ـ10ـ وضعیت اقتصادی 329 ۷ـ10ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 338 فصل یازدهم: ترکمنستان 343 ۱ـ11ـ اطلاعات عمومی 343 ۲ـ11ـ وضعیت سرزمینی 348 ۳ـ11ـ وضعیت سیاسی 359 ۴ـ11ـ روابط خارجی 371 ۵ـ11ـ وضعیت نظامی 377 ۶ـ11ـ وضعیت اقتصادی 381 ۷ـ11ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 390 فصل دوازدهم: قرقیزستان 395 ۱ـ12ـ اطلاعات عمومی 395 ۲ـ12ـ وضعیت سرزمینی 400 ۳ـ12ـ وضعیت سیاسی 409 ۴ـ12ـ روابط خارجی 423 ۵ـ12ـ وضعیت نظامی 431 ۶ـ12ـ وضعیت اقتصادی 434 ۷ـ12ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 444 فصل سیزدهم: قزاقستان 451 ۱ـ13ـ اطلاعات عمومی 451 ۲ـ13ـ وضعیت سرزمینی 456 ۳ـ13ـ وضعیت سیاسی 470 ۴ـ13ـ روابط خارجی 488 ۵ـ13ـ وضعیت نظامی 496 ۶ـ13ـ وضعیت اقتصادی 502 ۷ـ13ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 515 فصل چهاردهم: گرجستان 521 ۱ـ14ـ اطلاعات عمومی 521 ۲ـ14ـ وضعیت سرزمینی 526 ۳ـ14ـ وضعیت سیاسی 537 ۴ـ14ـ روابط خارجی 558 ۵ـ14ـ وضعیت نظامی 565 ۶ـ14ـ وضعیت اقتصادی 570 ۷ـ 14ـ وضعیت فرهنگی و اجتماعی 581 علائم اختصاری 587 منابع 593