کتاب کتاب آبی ۱ : راهنمای حقوق بشر در مجامع بین‌المللی(سازوکارها و فرایندها) «حقوق بشر» از دیرباز یکی از مفاهیم چالش‌برانگیز و جنجالی بوده که مباحث بسیاری را حول محور خود پدید آورده است. فارغ از مفاهیم فلسفی مورد مناقشه در این امر، شیوه‌ها و ابزارهای قانونگذاری، نظارت و اجرای قواعد حقوق بشری نیز ـ خصوصاً در مقیاسی بین‌المللی ـ همواره مورد اختلاف و کشاکش بازیگران مختلف صحنه بین‌الملل بوده است. با این‌حال پس از آنکه کوفی عنان، دبیرکل سابق سازمان ملل، حقوق بشر را در هنگام توصیف ساختارهای نوین این سازمان، در کنار «صلح» و «توسعه» یکی از سه رکن اساسی فعالیت‌های آتی سازمان ملل و نهادهای تابعه آن اعلام کرد، این اهمیت دوچندان گردید. در کنار این تحولات، با گذشت زمان اهمیت حقوق بشر و نحوه رفتار بازیگران جهانی در این عرصه، برای جمهوری اسلامی ایران نیز برجسته‌تر از پیش شده است. در حقیقت نظام ایران که پس از انقلاب همواره از ادعاهای واهی ابزارهای تبلیغاتی غرب در مورد وضعیت حقوق بشر خود، در کنار ادعاهای مستمر علیه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و همچنین حمایت از نهضت‌ها و گروه‌های آزادی‌بخش رنج برده بود، اکنون خود را مواجه با سازوکارها و فرایندهایی می‌یافت که روز به روز پیچیده‌تر شده، قابلیت راه‌اندازی تبلیغی وسیع علیه وضعیت حقوق بشر در یک کشور را – حتی با وجود کذب بودن آن ادعاها ـ داشتند. کتاب حاضر در همین راستا و با هدف غلبه بر دو مشکل اساسی تالیف شده است: نخست آشنا ساختن خواننده با فرایندها و سازوکارهای نوین در سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی فعال در صحنه حقوق بشر؛ و دوم نشان دادن دقائق و ظرائف لازم به توجه در روندها و سازوکارهای مذکور با هدف ایجاد تحرک بیشتر در حوزه عملکرد سیاست خارجی کشور در موضوع حقوق بشر. به همین علت، کتاب با نگرشی کاملا کاربردی نگاشته شده، ضمن توصیف و تبیین اجمالی اما مکفیِ فرایندها و سازوکارهای نهادهای حقوق بشری در سطح بین‌الملل، در قالب بیش از چهل نکته مجزا، برخی محورهای کلیدی لازم به توجه در این راستا را برای خواننده برجسته می‌سازد. در انتهای کتاب نیز فهرست کوچک ولی کاربردی‌ای از دایره لغات مرتبط با مباحث حقوق بشری آورده شده تا قابلیت و کارامدی آموزشی کتاب را تکمیل سازد. فهرست بخش نخست: کلیات 9 بخش دوم: سازوکارهای بین‌المللی نظارت و حمایت از حقوق بشر 17 الف) سازوکارهای نظارتی سازمان ملل متحد 19 1) سازوکارهای مبتنی بر منشور سازمان ملل 19 1-1) مجمع عمومی و کمیته سوم سازمان ملل متحد 19 2-1) شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (ECOSOC) 23 1ـ2ـ1) کمیسیون مقام زن 25 3-1) شورای حقوق بشر 26 1-3-1) کمیته مشورتی شورای حقوق بشر 35 2-3-1) بررسی‌های دوره‌ای جهانی 40 3-3-1)‌ گزارشگران و نمایندگان ویژه 46 4-1) کمیساریای عالی حقوق بشر 49 5-1) دیگر نهادهای ملل متحد 51 2) سازوکارهای ناشی از معاهدات بین‌المللی حقوق بشر 58 1ـ2) کمیته حقوق بشر 61 2-2) کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی 65 3ـ2) کمیته رفع تبعیض نژادی 68 4ـ2) کمیته رفع تبعیض همه‌جانبه علیه زنان 71 5ـ2) کمیته ضدشکنجه 76 6ـ2) کمیته حقوق کودک 78 ب) سازوکارهای نظارت منطقه‌ای 82 1) نظام اروپایی حقوق بشر 83 2) نظام آمریکایی حقوق بشر 85 3) نظام آفریقایی حقوق بشر 86 ج) سازمان‌های غیردولتی (مردم‌نهاد) 87 سخن آخر 95 ضمائم 97 ضمیمه 1: تعدادی از اسناد مهم حقوق بشری 99 ضمیمه 2: آشنایی با برخی لغات و عبارات مصطلح در متون حقوق بشری 101 ضمیمه 3: نمودار سازوکارهای نظارت و حمایت از حقوق بشر 108