رژیم اسرائیل و گسست‌های سیاسی ـ اجتماعی آن

کتاب رژیم اسرائیل و گسست‌های سیاسی ـ اجتماعی آن از زمانی که کوچ یهودیان صهیونیست از نقاط مختلف جهان به سرزمین‌های فلسطینی کلید خورد تا بنا به آنچه به آنها وعده داده شده بود «اسرائیل» را در «سرزمین موعود» بنا کنند، شکاف اجتماعی در اسرائیل پی‌ریزی شد. جمعیتی که پایه اصلی جامعه اسرائیل را بنا نهاد، شامل مهاجرانی می‌شد که از دیگر کشورهای جهان و با خاستگاه‌های فرهنگی، اجتماعی، و اقتصادی متفاوت به آنجا نقل مکان کردند و در بسیاری موارد تنها نقطه اشتراک آنها، یهودی بودن آنها بود. همین مسئله باعث شد جامعه اسرائیل همواره وضعیتی خاص و غیرطبیعی داشته باشد. این مسئله زمانی پیچیده‌تر شد که بخش زیادی از بومیان فلسطینی که بیشتر آنها عرب مسلمان بودند، پس از تأسیس اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی ناگزیر بخشی از جمعیت آن محسوب شدند و همین امر شکاف‌های اجتماعی در درون اسرائیل را بغرنج‌تر کرد. به‌طور طبیعی‌، شکاف‌های اجتماعی بالا در اسرائیل خود را در فضای سیاسی این رژیم نیز جلوه‌گر ساخته که بروز آن در چندگانگی، تکثر و تنوع در احزاب سیاسی در آنجاست. بر این اساس، قطب‌بندی‌های سیاسی و شکل‌بندی احزاب در اسرائیل همواره ریشه در شکاف‌‌های اجتماعی در این رژیم داشته است. همین امر فرایند سیاسی در این رژیم را همواره با پیچیدگی‌های بزرگی روبه‌رو کرده است. اثر حاضر ترجمه کتاب «التصدعات الاجتماعیة وتأثیرها فی النظام الحزبی الإسرائیلی» است که به قلم دکتر عبدالقادر عبدالعالی نوشته شده و در سپتامبر 2010 توسط مرکز مطالعات وحدت عربی (مرکز دراسات الوحدة العربیة) در بیروت، پایتخت لبنان، به چاپ رسیده است و همان‌طور که از اسم آن پیداست، موضوع اصلی این کتاب شکاف‌های اجتماعی در اسرائیل و تأثیر آن بر نظام حزبی در آنجاست. این کتاب در اصل رساله دکتری نویسنده در رشته علوم سیاسی است که در سال 2008 در دانشکده علوم سیاسی و رسانه دانشگاه مرکزی الجزائر (بن یوسف بن خده) با راهنمایی دکتر منصور بن لرنب، ارائه و دفاع شده است. نویسنده کتاب که در حال حاضر استاد گروه علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه «دکتر الطاهر مولای» شهر سعیده در الجزایر است، دارای تألیفات متعددی در زمینه‌هایی چون احزاب سیاسی اسرائیل، تأثیر جهانی شدن بر دولت ملی و... است. در فصل اول کتاب که بخش نظری آن است، نویسنده به بررسی مفهوم شکاف اجتماعی و ابعاد و انواع آن می‌پردازد. در این فصل نظریه‌های مختلف پیرامون شکاف اجتماعی نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. رابطه شکاف اجتماعی با شکل‌گیری احزاب و نظام حزبی یکی دیگر از موضوعات مورد بررسی این فصل است. در فصل دوم کتاب، نویسنده براساس تعریفی که در فصل قبل از مفهوم شکاف اجتماعی ارائه می‌دهد به بررسی شکاف‌های اجتماعی موجود در اسرائیل می‌پردازد. در این بخش نویسنده چهار شکاف قومیتی، نژادی، دینی، و طبقاتی را محور بحث خود قرار می‌دهد. در فصل سوم کتاب، وضعیت احزاب در اسرائیل مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در این فصل تقسیم‌بندی احزاب در فلسطین اشغالی، معیار این تقسیم‌ها و نقش شکاف‌های اجتماعی در شکل‌بندی احزاب مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل چهارم نویسنده به شناخت و ارزیابی رابطه متقابل میان شکاف‌های اجتماعی و سیاست‌ها و برنامه‌های حزبی و به‌طور مشخص تغییر و دگرگونی در احزاب و ائتلاف‌ها و رویکردهای حزبی می‌پردازد. فصل پنجم به بررسی نقش شکاف‌های اجتماعی در رویکردهای انتخاباتی در اسرائیل اختصاص داده شده است. نویسنده در این فصل به این پرسش پاسخ می‌دهد که یک رأی‌دهنده در اسرائیل چه رویکردها و معیارهایی برای شرکت در انتخابات دارد و رابطه اینها با گرایش‌های اجتماعی وی چیست؟ نویسنده در این فصل رویکردهای انتخاباتی در اسرائیل را براساس مناطق جغرافیایی و گرایش‌های اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد. پس از این فصل، نویسنده در یک بخش مجزا به نتیجه‌گیری مباحث مطرح‌شده می‌پردازد و بخش انتهایی کتاب نیز شامل جدول‌ها، نمودارها و منابع مورد استفاده در این کتاب می‌شود. امید است ترجمه این کتاب که موضوع شکاف‌های اجتماعی در سرزمین‌های اشغالی را با ادبیاتی علمی و دقیق مورد بررسی قرار داده، بتواند بر غنای مطالب موجود در حوزه مسائل منطقه‌ای و به‌ویژه اسرائیل‌شناسی در کشورمان بیفزاید. فهرست فصل اول: شکاف اجتماعی: مفاهیم و چهارچوب نظری ۱۱ 1. مفهوم شکاف اجتماعی ۱۳ 2. شکاف اجتماعی و شکاف سیاسی ۱۸ 3. الگوهای شکاف اجتماعی ۲۲ 4. سرشت مسائل مؤثر در شکل‌گیری شکاف ۳۷ 5. شکاف اجتماعی چگونه ایجاد می‌شود؟ ۳۸ 6. شکاف اجتماعی و نظام حزبی ۶۳ خلاصه و نتیجه‌گیری ۷۸ فصل دوم: شکاف‌های اجتماعی در اسرائیل ۸۷ 1. ویژگی‌های جامعه اسرائیل ۹۱ 2. شکاف قومیتی بین اعراب و یهودیان ۹۵ 3. شکاف نژادی بین گروه‌های یهودی ۱۱۱ 4. شکاف دینی بین یهودیان ۱۲۶ 5. شکاف طبقاتی در جامعه اسرائیل ۱۴۷ خلاصه و نتیجه‌گیری ۱۵۳ فصل سوم: خانواده‌های حزبی اسرائیل ۱۶۵ 1. اهمیت مطالعه خانواده‌های حزبی ۱۶۶ 2. احزاب سیاسی اسرائیل در قالب راست و چپ ۱۷۰ 3. خانواده‌های حزبی از زاویه منشأ تاریخی در اسرائیل ۱۷۹ 4. شکاف‌های اجتماعی در اسرائیل و بازسازی خانواده‌های حزبی ۲۱۸ خلاصه و نتیجه‌گیری ۲۲۸ فصل چهارم: سیاست‌های حزبی و تغییر در نظام حزبی ۲۳۷ 1. تغییر در نظام حزبی اسرائیل ۲۳۸ 2. تغییر در ساختار سازمانی احزاب اسرائیلی ۲۵۱ 3. نظام انتخاباتی اسرائیل و شکاف‌های اجتماعی ۲۶۲ 4. سیاست‌های حزبی در قبال شکاف‌های اجتماعی ۲۶۶ 5. ائتلاف‌های حزبی دولتی حاکم در اسرائیل ۲۷۲ خلاصه و نتیجه‌گیری ۲۸۳ فصل پنجم: جایگاه شکاف‌های اجتماعی در گرایش‌های انتخاباتی ۲۹۱ 1. رفتار انتخاباتی در اسرائیل ۲۹۲ 2. گرایش‌های انتخاباتی از لحاظ مناطق ۲۹۸ 3. گرایش‌های انتخاباتی براساس وابستگی‌های اجتماعی ۳۰۴ 4. وزن نسبی متغیرهای شکاف اجتماعی ۳۰۹ خلاصه و نتیجه‌گیری ۳۱۹ سخن آخر ۳۲۷ ضمیمه ۳۳۹ جدول‌ها ۳۳۹ نمودارها ۳۷۳ منابع ۳۷۷