کتاب علوم اجتماعی نیندیشیدنی : محدودیت‌های پارادایم‌های قرن نوزدهمی تلاش والرشتاین در این کتاب را می‌توان تبارشناسی نظام سرمایه‌داری مدرن دانست. او با اتخاذ رویکردی تاریخی، می‌کوشد تا ریشه‌های سرمایه‌داری مدرن، ظهور دولت-ملت‌ها، علوم جدید، ایدئولوژی‌ها و جنبش‌های اجتماعی را تحلیل کند. پروژۀ والرشتاین در اینجا، همانند فوکو و بدون شک با تأثیرپذیری از او، این است که با بررسی تبارشناختی علوم انسانی مدرن، تناقض‌های ساختاری و بنیادین نظام سرمایه‌داری مدرن را آشکار کند. تطورگرایی در توضیح تاریخِ جهان مدرن بخشِ بزرگی از علوم اجتماعی مدرن و اسطورۀ جهان سرمایه‌داری را تشکیل می‌دهد و والرشتاین نقدش را به جامعه‌شناسی، دقیقاً از همین نقطه وارد می‌کند من این کتاب را «علوم اجتماعی نیندیشیدنی» نامیده‌ام، نه «تجدید نظر در علوم اجتماعی». برای محققان و دانش‌مندان کاملاً طبیعی است که دربارهٔ مسائل تجدید نظر کنند. هنگامی که شواهد جدید و مهم، نظریه‌های قدیمی را متزلزل می‌سازند (یا تحلیل می‌برند) و پیش‌بینی‌ها درست از آب درنمی‌آید، مجبور می‌شویم در فرضیه‌های خود تجدید نظر کنیم. بر همین اساس، بخش بزرگی از علوم اجتماعیِ قرن نوزدهم، در قالب فرضیه‌های خاص، پیوسته در حال تجدید نظرند. اما علاوه ‌بر تجدید نظر ـ‌که «طبیعی» است‌ـ معتقدم ما نیاز داریم تا به علوم اجتماعی قرن نوزدهمی «نیندیشیم». زیرا بسیاری از پیش‌فرض‌های آن ـ‌که به‌ نظر من گم‌راه‌کننده و الزام‌آورند‌ـ هنوز طرز فکر ما را به‌شدت در چنگال خود گرفته‌اند. این پیش‌فرض‌ها ـ‌که زمانی آزادکننده‌ی روح پنداشته می‌شدند‌ـ امروز مانع فکری اصلی در تحلیل کارآمد جهان اجتماعی‌اند. اجازه دهید تا از همین ابتدا بسیار واضح صحبت کنم. من در این‌جا پارادایم جدیدی برای کارِ گروهیمان ــ‌در آن‌چه ترجیح می‌دهم آن را «علوم اجتماعی تاریخی» بنامم‌ـ‌ـ پیشنهاد نمی‌کنم، بلکه تلاش می‌کنم تا چیزی را افشا کنم که به ‌نظر من در دیدگاه‌های غالب، بسیار مشکوک و کوته‌فکرانه است. با این ‌وسیله، امیدوارم بتوانم مشوّقی باشم برای تحقیق در جهت بنا کردن پارادایمی جدید که زمان و تلاش چشم‌گیرِ بسیاری را می‌طلبد. من این کتاب را بخشی از تلاشی می‌دانم در جهت نابودی بوته‌های این جنگل بسیار انبوه که از نظر سازمانی کاملاً تعریف ‌شده و سد راه دید ما است. فهرست: • مقدمۀ مترجم • مقدمهٔ نویسنده • بخش اول: علوم اجتماعی از پیدایش تا انشعاب • بخش دوم: مفهوم توسعه • بخش سوم: مفاهیم زمان و فضا • بخش دوم: بازبینی مارکس • بخش دوم: بازبینی برودل • بخش دوم: تحلیل نظام‌های جهانی به‌مثابهٔ موضوعی نیندیشیدنی • منابع • نمایه