کتاب تفسیر انسان به انسان : نظریه جدید پیرامون معرفت شناسی انسان خدای ازلی عنوان آسمانی «خلیفة الله» را به انسان عطا کرده، در حالی که فرشتگان در شناخت او عاجز و ملائک در آفرینش وی مضطرب‌اند. انسان کیست که عرش و فرش، مَلک و فلک مأمورند به وی خدمت کنند؟ او کیست که به تنهایی حامل امانت الهی گشته و تمامی کمالات امکانی از ولایت، نبوت، رسالت، امامت و... در عرصهٴ ذات انسانی نمودار می‌شود؟ وجود انسانی را می‌توان با شیوه‌های مختلف مورد مطالعه قرار داد؛ روش‌های وحیانی، شهودی، عرفانی، نقلی و عقلی. قرآن کریم، ذات انسانی و اوصاف و افعال انسان را با توجه به تمام ابعاد او تبیین کرده و چیزی از بیان حقیقت انسانی فروگذار نکرده است؛ لیکن خود انسان خویش را چگونه تفسیر می‌کند، آیا قدرت تفسیر خویش را دارد؟ و... این نظریه که به نظریهٴ «تفسیر انسان به انسان» شناخته شده، از نوآوری‌ها وآورده‌های بکر و بی‌نظیر استاد فرزانه آیت الله العظمی جوادی آملی (دامت برکاته) است، که با اشراف کامل به حقایق قرآنی و معارف عرفانی و دقایق برهانی، بساط این نظریه بدیع را گسترده و تا ژرفای آن پیش رفته و موشکافانه مسایل آن را تحلیل کرده است. این اثر وزین با یک مقدمه، سه بخش و نُه فصل موضوعات ذیل را در اختیار قرآن پژوهان قرار می‌دهد: امکان و اهمیت انسان‌شناسی، بررسی راه‌ها و روش‌های شناخت، ماهیت انسان، هویت قرآنی انسان، تفسیر انسان متشابه به انسان محکم، ثمرات تفسیر انسان به انسان و...