کتاب عقل متفاوت زنان در پیش‌گفتار کتاب آمده است: «نوشته حاضر در پی بررسی خطبه 80 نهج‌البلاغه درباره زنان است. بر پایه این تحقیق، جملات حضرت امیر مومنان علی (ع) در پی اثبات ضعف قدرت عقلی و ایمانی و حقوقی زنان نیست.» «عقل متفاوت زنان» از دو فصل «زن آفریده کامل» و «جلوه‌های کمال و تفاوت زن و مرد» تشکیل شده است. در فصل اول، به جملاتی از خطبه 80 که در آن از کم‌بهرگی زنان از عقل بدین سبب که گواهی دو زن به جای گواهی یک مرد پذیرفته می‌شود اشاره شده است. نویسنده در این فصل نوع مواجهه افکار با این سخن را به چند دسته تقسیم کرده است: دسته اول نظریه‌پردازانی هستند که درباره این خطبه به این مسئله معترف شده‌اند که حقیقت کلام برایشان روشن نیست. دسته دوم افرادی هستند که سخن حضرت را با سلیقه خود هم سو دیده‌اند و با صراحت گفته‌اند که زنان از عقل کامل بهره‌مند نیستند و در همین بحث از احادیث غیرقابل استنادی نیز استفاده کرده‌اند. دسته سوم کسانی هستند که می‌گویند این سخنان درباره زن جنگ‌افروز واقعه جمل است؛ در حالی‌که پذیرفته شده نیست مقام عصمت در جایگاهی قرار گیرد که برآشفتگی از یک زن، او را وادار به کلی‌گویی درباره زنان کند. دسته دیگر کسانی هستند که برای تبیین و تحلیل این سخن، بررسی‌های روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه را نیز در نظر گرفته‌اند: «شاید بتوان گفت عقل زن و مرد هر دو در مواردی دچار نقصان می‌شود، ولی «عوامل نقصان بخش عقل زن» بیشتر از «عوامل نقصان بخش عقل مرد» است.» سپس نویسنده به عوامل کاهش‌دهنده عقل بر پایه برخی روایات اشاره کرده است: پیروی خواسته‌های دل، خودبزرگ‌پنداری، خودمحوری، خودپسندی و مانند آن. با این سخن تفاوت ذاتی عقل زن و مرد رد شده و آمده است: «در امور اجتماعی و فرعی چون مرد منفعت‌جو است و از عاطفه کمتر تأثیر می‌پذیرد، بهتر عمل می‌کند و زن چون در این دو صفت مثل مرد نیست، نمی‌تواند مانند او رفتار کند. پس عقل انسانی (ذاتی) زن کم نیست. تفاوت در عقل اکتسابی و عرصه بهره‌وری از عقل ذاتی است. عقل ذاتی او برای آنچه به وی سپرده شده و از او انتظار می‌رود، ضعفی ندارد.» در این کتاب از بیان مجازات یکسان برای زن و مرد در جرایمی ‌مانند سرقت، ثابت شده است که شارع، قدرت فهم و درک و تشخیص زن و مرد را متفاوت ندیده است؛ وگرنه مجازات زن خفیف‌تر می‌بود؛ در حالی‌که اگر جایی مجازات زن تخفیف یافته است، به عنوان مثال به خاطر شرایط خاص او مانند بارداری بوده است. فصل دوم به تفاوت زن و مرد اختصاص دارد. در این فصل نویسنده به چهار پرسش اساسی درباره جملات بحث‌برانگیز خطبه 80 پاسخ داده است: 1. خطبه در پی نکوهش چه چیزی و چه کسی است؟ - تعبیر معاشرالناس گویای نکوهش مردمی ‌است که از زن وظیفه‌ای فراتر از آنچه خدا او را برای آن آفریده است، انتظار داشتند؛ مانند تأمین مخارج زندگی. 2. مردم از آن چه دانستند؟ - ار گفتار‌های گذشته تا حدی روشن شد که دست کم آن مردمان از گفتار امام چنین برداشت نکردند که زن از عقل مورد نیازش محروم داشته شده است. 3. به چه سبب حضرت علی (ع) در بیان خود و استخدام کلمات، به‌گونه‌ای دیگر سخن نگفته تا کلامش کانون شبهه و پرسش نباشد؟ - کلام امیرمؤمنان در آن روزگار ابهام و شبهه‌ای نداشته است و نمی‌توان گفت به علت افکار مخدوش آنان نسبت به زنان در آن عصر، شبهه‌ای برایشان پیش نیامده است؛ چراکه در این صورت گویی هم‌سویی حضرت با افکار آنها را پذیرفته‌ایم. 4. در عبارت «ناقصات العقول» منظور از «ناقص» و «عقل» چیست؟ - کلمه ناقصات به معنای تفاوت است؛ چراکه قرآن، حکمت هم‌ترازی شهادت دو زن با یک مرد را نقص عقل آنان نمی‌داند، بلکه به علت تفاوت مرد و زن در حافظه می‌داند. سپس در این فصل درباره ایمان زنان سخن گفته شده است. همچنین در گفتاری از آیت‌الله جوادی آملی درباره عقل آمده است: «عقل در اسلام معیار کمال انسانی است؛ یعنی هر کس عاقل‌تر است، به کمال انسانی نزدیک‌تر و نزد خداوند مقرب‌تر، و هر که از عقل دورتر؛ از کمال انسانی بی‌بهره‌تر و از مقام قرب الهی محروم‌تر. گاهی در اثر اشتراک لفظی مغالطه می‌کنند که چون چنین است، پس مرد‌ها به خدا نزدیک‌ترند؛ در حالی‌که آن عقلی که زن و مرد در آن اختلاف دارند، غیر از عقلی است که مایه تقرب به خدا است. در این عقل، بین زن و مرد تفاوتی نیست. هر دو به میزان نیاز خود از عقلی که بشود با آن به بهشت رفت، بهره‌مندند.» در ادامه، نویسنده تفاوت زنان و مردان را از لحاظ فیزیولوژیک بررسی کرده است؛ مانند تفاوت در مقاومت در برابر بیماری‌ها، فشار خون، قدرت شنوایی، زمینه‌های حرکتی و همچنین عقل؛ که به صورت توانایی شناختی در 6 طبقه حافظه، فهم، پردازش اطلاعات، تحلیل و تجزیه، ترکیب و ارزش‌یابی مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر نویسنده در انتها می‌توان گفت، ناقصات که به معنای تفاوت عقل اکتسابی زنان نسبت به مردان و بهره‌گیری کم‌تر آنان از روش عقلی خاصی است که مردان برای پیش‌برد امور خود احتیاج دارند، زنان را از هیچ ارزشی محروم نمی‌کند؛ همان‌گونه که مادرشدن برای مرد‌ها ارزشی به حساب نمی‌آید که از آن محروم باشند؛ چراکه نشان از تفاوت در توانایی‌ها و حیطه‌های رفتاری دارد.